İzmir (il)

Ege bölgesinde il. Yüzölçümü 11 973 km2, nüfusu 1990 sayımında, 2 694 770, merkezi İzmir kenti olan İzmir ili, 28 ilçeye ayrılmıştır: Aliağa, Balçova, Bayındır, Bergama, Beydağ, Bornova, Buca, Çeşme, Çiğli, Dikili, Foça, Gaziemir, Güzelbahçe, Karaburun, Karşıyaka, Kemalpaşa, Kınık, Kiraz, Konak, Menderes, Menemen, Narlı- dere, Ödemiş, Seferihisar, Selçuk, Tire, Torbalı, Urla. Batıda Ege denizi, kuzeyde Balıkesir, doğuda Manisa, güneyde de Aydın illeriyle sınırlı olan İzmir ili, yü- zeyşekilleri bakımından oldukça parçalı bir yapı gösterir. Ege bölgesinin doğu-batı doğrultulu, geniş tabanlı ovaları, aynı doğrultuda uzanan dağ kütlelerini birbirinden ayırır ve bu görünüş kuzeyden güneye doğru, bir dağ sırası, bir çukur alan biçiminde tekrarlanır. İlin en kuzeyinde bulunan doğu-batı doğrultulu .

“Ege bölgesinde il. Yüzölçümü 11 973 km2, nüfusu 1990 sayımında, 2 694 770, merkezi İzmir kenti olan İzmir ili, 28 ilçeye ayrılmıştır: Aliağa, Balçova, Bayındır, Bergama, Beydağ, “

Ege bölgesinde il. Yüzölçümü 11 973 km2, nüfusu

Ege bölgesinde il. Yüzölçümü 11 973 km2, nüfusu 1990 sayımında, 2 694 770, merkezi İzmir kenti olan İzmir ili, 28 ilçeye ayrılmıştır: Aliağa, Balçova, Bayındır, Bergama, Beydağ, Bornova, Buca, Çeşme, Çiğli, Dikili, Foça, Gaziemir, Güzelbahçe, Karaburun, Karşıyaka, Kemalpaşa, Kınık, Kiraz, Konak, Menderes, Menemen, Narlı- dere, Ödemiş, Seferihisar, Selçuk, Tire, Torbalı, Urla. Batıda Ege denizi, kuzeyde Balıkesir, doğuda Manisa, güneyde de Aydın illeriyle sınırlı olan İzmir ili, yü- zeyşekilleri bakımından oldukça parçalı bir yapı gösterir. Ege bölgesinin doğu-batı doğrultulu, geniş tabanlı ovaları, aynı doğrultuda uzanan dağ kütlelerini birbirinden ayırır ve bu görünüş kuzeyden güneye doğru, bir dağ sırası, bir çukur alan biçiminde tekrarlanır. İlin en kuzeyinde bulunan doğu-batı doğrultulu çukur alan (Bakırçay ovası), kuzeyindeki Madra (1 344 m) - Kozak (1 051 m) kütlesi ile güneyindeki Yunt dağı arasında yeralır. Doğu yarısı Manisa ili sınırları içinde olan Yunt da­ ğının batısında, bu kütleden Foça tepeleri, güneyde de Dumanlıdağ`ın basık sırtı (1 098 m) yükselir. Bu yanardağ kökenli dağ ile güneydeki Yamanlar dağı arasında, Gediz ırmağının geçtiği dar boğaz (Menemen boğazı), daha güneyde de, Ege bölgesinin önemli oluk vadisi Gediz ovası yeralır. Gediz ovası ile daha güneydeki Kü­ çük Menderes ovası arasında uzanan Bozdağlar kütlesinin yükseltisi, Ödemiş`in kuzeydoğusundaki Bozdağ doruğunda 2 159 m`yi bulur (İzmir ilinin en yüksek noktası). Küçük Menderes vadi çukurunun güneyinde, İzmir-Aydın illeri sırasında Aydın dağları uzanır. İzmir ilinin kıyıları, genellikle çok girintili çıkıntılıdır. Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ırmaklarının getirdi­ ği alüvyonların birikmesiyle, kıyıda birikinti ovaları oluş­ muştur. İzmir ili, yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı Akdeniz ikliminin etkisindedir. En soğuk ay ortalamaları, kıyı boyunda güneyden kuzeye doğru ilerledikçe azalır (İzmir`de -8,6 °C, Dikili`de, 7,9 °C). Güneyden kuzeye doğru bu azalma, en sıcak ay ortalamalarında dagözlenir(İzmir`de 27,6 °C, Dikili`de 25,7 °C). Yaz sı­ caklıkları, doğu-batı doğrultulu ovalarda, kıyıdakinden biraz daha yüksektir (Ödemiş`te en sıcak ay ortalama 28 °C). Kıyı kesiminin biraz daha az sıcak olmasınd; gündüzleri esen ve `imbat` adı verilen deniz rüzgârlar nın rolü vardır. Günümüze kadar kaydedilen en düşü sıcaklıklar, İzmir`de -8,2 °C (9.1.1942`de), Tire`de -1 °C (15.1.1968), Ödemiş`te -13,6 °C`tır. En yüksek s caklıklar, yalnız ovalarda (Ödemiş`te 21.9.1945`t 43,2 °C) değil, kıyı boylarında da, tropikal havanın yi yıldığı sırada 40 °C`ı aşabilmektedir: Dikili`de 41,8 0| (11.8. 1951), İzmir`de 42,7 °C (24.8.1958). Sıcaklığın °C`ın altına düştüğü günlerin ortalama sayısı kıyı boyur ca 15 günden azdır (İzmir`de 7, Dikili`de 11 gün). Kıy dan biraz içerde, yükseltinin de etkisiyle, bu sayı arta (Bergama`da 21 gün). Yıllık yağış tutarı, ortalama olara genellikle yarım metrenin üstünde, ama 1 metrenin a tındadır: Dikili`de 668 mm; Bergama`da 755 mm. Ya nızca İzmir`in doğusunda, Kemalpaşa`da, yıllık yağı tutarı 1 metreyi geçer(1 052 mm). Tam bir Akdeniz ye ğış rejiminin görüldüğü ilde, yaz mevsimi çok kurak ge çer (bu mevsime düşen yağış payı, İzmir ve Dikili`de °/ 2`dir). Kış mevsimini oluşturan üç aydaysa, yıllık yağı toplamının yarısından çoğu düşer (İzmir`de % 59, Dik li`de % 57,5). Yağışların dört mevsime dağılış biçirr şöyledir: Kış % 59; ilkbahar % 21; yaz % 2; sonbaha % 18. Bu ortalama durum, yıldan yıla farklı biçimler ala bilir. Bazı yıllar mayıs ile ekim arasında hiç yağmur düş mediği, bazı yıllarsa, kısa bir süre içinde son derece şid detli sağanaklar ölçüldüğü görülür. Yağışlı günlerin or talama sayısı Dikili`de 74, İzmir`de 81`dir. Kar yağış gün sayısı, ortalamalarda 1 günü bile bulmaz (Dikili`d< 0,8 gün, İzmir`de 0,2 gün). Yerin karla örtülü olduğı gün sayısı da, kar yağışlı gün sayısı gibi çok azdır. İlin doğal bitki örtüsü de, Akdeniz ikliminin etkisin yansıtır. Genellikle, kıyıdan başlayarak 500-600 m yük seltiye kadar, maki toplulukları yayılır. Makinin üstündı kızılçam, iç kesimlerde palamutmeşesi, yükseklerde d< karaçam ormanları görülür. Bergama`nın kuzeyindek Kozak dağlık kütlesi, fıstıkçamı ormanlarıyla kaplıdır İlin güneyinde, İzmir-Aydın il sınırı üstünde yükseler Aydın dağlarında, küçük bir sarıçam ormanı kalıntıs vardır. Ama genel doğal bitki örtüsü şeması yangınlar ağaç kesme, aşırı hayvan otlatma ve tarla açma, vb. ne denlerle geniş ölçüde değişikliğe uğramış, özellikle or man alanları gerilemiştir. Çukur ovaların doğal bitki ör tüsü, bozkır (step) görünüşündedir. Ege bölgesinin doğu-batı doğrultulu akarsularındar üçü, İzmir ili sınırları içinde Ege denizine dökülür: Bakırçay; Gediz; Küçük Menderes. Bunlardan Bakırçay ve Gediz`in yalnızca aşağı çığırları. İzmir ili içindedir Küçük Menderes`inse, bütün çığırı, il sınırları içinde kalır. İlin en büyük akarsuyu Gediz, taşıdığı alüvyonlarla İzmir limanını tıkama tehlikesi yarattığından, 1886`da ağzı batıya çevrilerek bu tehlike giderilmiştir: Gediz, eskiden Karşıyaka`nın batısında İzmir körfezinin dar kesimine dökülürken, günümüzde Foça`nın güneyinde denize ulaşmaktadır. Bütün bu akarsular kış aylarında kabarır; yaz sonundaysa suları çok azalır. İzmir ilinde büyük göl yoktur. Yalnızca Ödemiş`in kuzeyindeki Bozdağ üstünde, 1 000 m yükseltide yeralan Gölcük ile akarsu deltalarındaki küçük kıyı gölleri sayılabilir.
EKONOMİ İzmir ilinde, tarım alanları içinde sanayi bitkilerine ayrı­ lan alanlar, tahıl tarımına ayrılan alanlardan daha geniş yer tutar: Bu duruma Türkiye`de çok az yerde raslanır. Tahıllar içinde en çok buğday ekilir; ikinci sırada (ama buğdayın çok gerisinde) arpa yeralır. Kuru sebzelerden patates ekimi, yakın dönemde büyük gelişme göster miştir. Sanayi bitkileri arasında pamuk ve tütün ilk iki sı­ rayı alır. Pamuk ekimi en çok Menemen, Bergama, Bayındır, Torbalı ve Tire ilçelerinde, tütün üretimiyse, Seydiköy-Cumaovası üretim alanı, Ödemiş, Tire, Torbalı, Kınık, Bergama`da ağır basar. Dikili alanlar içinde başlıca yeri üzüm bağları alır. Çekirdeksiz kurutmalık üzüm, Gediz ve Küçük Menderes vadilerinde bol yeti­ şir. İncirüretimi, Küçük Menderes yöresindeki Ödemiş, Selçuk, Torbalı, Kiraz ilçelerinde, turunçgillerden özellikle mandalina üretimi de Gümüldür`de (dışsatıma yö­ nelik `satsuma` türü) ve Seferihisar ile Karaburun ilçelerinde gelişmiştir. İlin her yanında sebzecilik de yaygındır. İzmir`de çayır ve otlakların tarım alanlarına dönüştü­ rülmesi nedeniyle, hayvancılık gerilemiştir. , Yeraltı gelir kaynaklarının başlıcaları arasında Selçuk ilçesinde zımpara yatakları, Cumaovası-Torbalı`da linyit yatakları, Karaburun yarımadasında ve Ödemiş`in Halıköy`ünde işletilen cıva yatakları sayılabilir. Tuz, eskiden Ege kıyılarının birçok yerindeki tuzlalarda deniz suyundan çıkarılırken, günümüzde bu etkinlik İzmir körfezinin doğu kenarındaki Çamaltı tuzlasında toplanmıştır. Tuzla, rüzgâra açık bir yerde, tuz oranı yüksek bir kıyıda kurulmuştur ve ülkenin tuz ürününün beşte üçünü sağlar. İldeki sanayi kuruluşlarının çok büyük bir kesimi, İzmir kentinde toplanmıştır. bentteki sanayi tesislerinin en önemlileri, dokuma sanayisi tesisleridir: Pamuk ve yün ipliği, dokuma, halı, çorap, trikotaj fabrika ve atölyeleri. İkinci grup, makine, metal eşya, onarım atölyelerini ve dökümhaneleri kapsar. Besin sanayisi tesisleri arasında un, makarna, konserve fabrikaları ile yağ fabrikaları, kuru üzüm ve incir işlenen, ispirtolu içkiler yapı- lan tesisler sayılabilir. Tütün işlenmesi de önemlidir. Ayrıca deri, kundura, giyim, lastik işçiliği gelişmiştir. ULAŞIM Ege bölgesinin (aynı zamanda Türkiye`nin) ilk demiryollarının yapımına İzmir`den başlanmış, bir İngiliz şirketi, 1856`da İzmir(Alsancak)-Aydın hattının (bu hattan Ödemiş ve Tire`ye `şube hatları` ayrılıyordu) yapımını üstlenmiştir. İzmir`den başlayan bir başka hat da, Fransızlar tarafından yapılan İzmir (Basmahane)r ManisaKasaba (Turgutlu) hattıdır. Cumhuriyet döneminde karayollarına da önem verilerek, İzmir-Aydın-Denizli- İzmir-Çanakkale-İstanbul, İzmir-Balıkesir-İstanbul, İzmir-Ankara yolları düzenlenmiştir. İzmir, aynı zamanda da Türkiye`nin başlıca limanlarındandır. Bu bakımdan ya doğrudan doğruya İstanbul`a bağlanan, ya da İstanbul ile Türkiye`nin Akdeniz limanları (Mersin-İskenderun) arasındaki seferlerin uğ­ rak yeri rolünü oynayan kent, dış hatlar (1980`e kadar yapılan, sonra kaldırılan Batı Akdeniz seferleri ve günü­ müzde de sürdürülen Venedik feribot seferi) için de uğ­ rak limanı olarak kullanılmakta, özellikle yabancı ülkelerile İzmirarasında yerli ve yabancı yük vapurları çalış­ maktadır (Kuzey Amerika ve Avrupa limanlarına). İzmir limanının asıl önemi de, bu dışsatım ve dışalım etkinli­ ğinden kaynaklanmaktadır.