Hint okyanusu
Dünyanın üçüncü büyük denizi. Yeryüzündeki su alanının yaklaşık % 20`sini kaplayan Hint okyanusu, kuzeyde Güney Asya, batıda Arabistan yarımadası ve Afrika, doğuda Malakka yarımadası, Sunda adaları ve Avustralya, güneyde de Antarktika`yla sınırlıdır. Afrika`nın güneyinde 20° doğu boylamıyla Atlas okyanusundan, 147° doğu boylamıyla da Büyük Okyanus`tan ayrılır. En kuzeydeki uzantısı Basra körfezinde, yaklaşık 30° kuzey enlemindedir. Afrika ve Avustralya`nın güney uçları arasında genişliği yaklaşık 10 000 km`yi bulan Hint okyanusunun yüzölçümü, Kızıldeniz ve Basra körfezi dahil, 73 556 000 km2`dir. Toplam su hacminin 292 131 000 km3 olduğu sanılmaktadır. Hint okyanusunun kıtalarla sınırlanan kesimlerinde, küçük adalar yeralır. Madagaskar (dünyanın dördüncü büyük adası), Komor adaları, Seyşel adaları, .
“Dünyanın üçüncü büyük denizi. Yeryüzündeki su alanının yaklaşık % 20`sini kaplayan Hint okyanusu, kuzeyde Güney Asya, batıda Arabistan yarımadası ve Afrika, doğuda Malakka yarımadası, “
Dünyanın üçüncü büyük denizi. Yeryüzündeki
Dünyanın üçüncü büyük denizi. Yeryüzündeki su alanının yaklaşık % 20`sini kaplayan Hint okyanusu, kuzeyde Güney Asya, batıda Arabistan yarımadası ve Afrika, doğuda Malakka yarımadası, Sunda adaları ve Avustralya, güneyde de Antarktika`yla sınırlıdır. Afrika`nın güneyinde 20° doğu boylamıyla Atlas okyanusundan, 147° doğu boylamıyla da Büyük Okyanus`tan ayrılır. En kuzeydeki uzantısı Basra körfezinde, yaklaşık 30° kuzey enlemindedir. Afrika ve Avustralya`nın güney uçları arasında genişliği yaklaşık 10 000 km`yi bulan Hint okyanusunun yüzölçümü, Kızıldeniz ve Basra körfezi dahil, 73 556 000 km2`dir. Toplam su hacminin 292 131 000 km3 olduğu sanılmaktadır. Hint okyanusunun kıtalarla sınırlanan kesimlerinde, küçük adalar yeralır. Madagaskar (dünyanın dördüncü büyük adası), Komor adaları, Seyşel adaları, Maldiv adaları, Mauritius ve Sri Lanka, Hint okyanusunda yeralan ada devletleridir. Endonezya da, Hint okyanusunun güney ucunu oluşturur. YÜZEYŞEKİLLERİ VE DOĞAL ÇEVRE Afrika, Hindistan ve Antarktika kıta sahanlıkları Hint okyanusunda birleşirler. Bu bitişme orta yerde ters Y biçiminde okyanus sırtları oluşturur. Y`nin gövdesi Hindistan`ın Bombay kenti yakınındaki kıta sahanlığının kenarından güney doğrultusunda ilerler. Böylece oluşan doğu, batı ve güney havzaları, sırtlar aracılığıyla daha küçük havzalara bölünür. Hint okyanusunun kıta sahanlıkları dardır: Genişlikleri ortalama 200 km`yi bulur. Ancak, Avustralya açıklarında sahanlığın genişliği 1 000 km`yi aşar. Hint okyanusunun ortalama derinliği 3 890 m`dir. En derin noktası Cava çukurunda 7 450 m`yi bulur. 50° güney enleminin kuzeyinde, ana havzasının % 86`sı kalkerli çökeltilerle (yarısından çoğu böcek kabuklarından oluşan sulu çamur) geri kalan % 14`ü de kara kökenli tortullarla kaplıdır. En güney kesiminde buzulların `taşıdığı taş ve|toprakgereçlerijçoğunluktadır. iklim. Ekvatorun kuzeyinde muson rüzgârları sistemi, iklim üstünde belirleyici bir rol oynar: Ekimden nisana kadar güçlü kuzeydoğu rüzgârları, mayıstan ekime kadar da güney ve batı rüzgârları eser. Umman denizinde esen şiddetli muson rüzgârları Hindistan yarımadasına yağmur getirir. Güney yarıküredeyse rüzgârlar genellikle daha yumuşaktır; ama Mauritius yakınında bazı yıllarda şiddetli yaz fırtınaları olur. Muson rüzgârları değiştiğinde, siklonlar bazen Umman denizi kıyılarını ve Bengal körfezini etkiler. Hidroloji. Zambezi, Şattülarap,|İndus,|Ganj, Brahmaputra ve İravadi, Hint okyanusuna dökülen başlıca büyük akarsulardır. Akıntılar büyük ölçüde muson rüzgârlarına bağlıdır. Biri kuzey yarıkürede saat yelkovanı yönünde akan, öbürü de ekvatorun güneyinde saat yelkovanının ters yönünde akan iki büyük akıntı, egemen akış düzenini oluşturur. Ama, kış musonu sırasında, kuzeydeki akıntılar tersine döner. Derin su dolaşımı özellikle Atlas okyanusu, Kızıldeniz ve Antarktika akıntılarıyla denetlenir. 20° güney enleminin kuzeyinde en düşük yüzey suyu sıcaklığı 22 °C`tan başlar ve doğuya doğru ilerlendikçe 28 °C`ı aşar. 40° güney enleminin güney kesimindeyse sıcaklıklar hızla düşer. Yüzey sularında tuzluluk %0 32-37 arasında değişir. En yüksek tuzluluk oranı Umman denizinde ve Güney Afrika ile Güneybatı Avustralya arasındaki kuşakta görülür. 65° güney enleminin hemen güneyinde, bütün yıl boyunca buz kütlelerine ve buzdağlarına rastlanır. 45°güney enlemi, buzdağlarının ortalama kuzey sınırını oluşturur. Ekonomi. Hint okyanusu deniz ürünleri açısından öbür okyanuslar kadar zengin değildir. Büyük ırmakların okyanusa döküldükleri yerlerde, genellikle gelişmemiş yöntemlerle balıkçılık yapılır. Buna karşılık, çok eski dönemlerden bu yana, Hint okyanusu, ticaret taşımacılığı açısından önemli rol oynamış, Tarihöncesi gemicilerinin yolunu izleyen Avrupalılar, Doğu`ya ulaşmak için Hint okyanusunun sularını geçerek, ipekliler, halılar, çay ve baharatla dönmüşlerdir. Hint okyanusu ayrıca, Asya`dan Batı`ya deniz yoluyla petrol taşımacılığında oynadığı rol bakımından da önemlidir. Özellikle Basra körfezinde, önemli ölçüde petrol çıkarılmaktadır. Tarih. Nil, Fırat, Dicle, İndus ırmakları vadileri ile Güneydoğu Asya`da bilinen en eski uygarlıklar, Hint okyanusu yakınında gelişmiştir. Eski Mısır`da I. sülale döneminde (İ.Ö. yak. 3000), o dönemde Puntadı verilen Somali`ye ulaşan denizciler, çok sayıda köle ve altınla dönmüşlerdir. Fenikeliler bu bölgeye ulaşmakla birlikte, Hint okyanusu kıyılarında herhangi bir yerleşme kuramamışlardır. Marco Polo`nun (1254-1324) Uzakdoğu`dan Malakka boğazı yoluyla Avrupa`ya döndüğü sanılır. Vasco da Gama, 1497`de Hindistan`a giderken Ümit burnunu ilk kez dolaşmıştır. Hint okyanusu boyunca yaşayan eski halkların her biri, zaman zaman deniz ticaret yollarını denetimleri altına almaya uğraşmış, ama başaramamışlardır. Portekiz yüzyılı aşkın bir süre üstünlük sağlamaya uğraştıktan sonra, 1600 yıllarının ortalarında bu hevesinden vazgeçmek zorunda kalmış, Hollanda Doğu Hindistan Şirketi (1602-1798) Hint okyanusu sularında Doğu`yla deniz ticaretinin denetimini bir süre elinde tutmuştur. Fransa ve İngiltere de bu amaçla ticaret şirketleri kurmuşlar, sonunda İngiltere 1815`ten başlayarak Hint okyanusuna egemen olmuştur. 1869`da Süveyş kanalının açılması Avrupa`nın Doğu`ya duyduğu ilgiyi yeniden canlandırmış, ama hiçbir ülke Hint okyanusunda ticaret egemenliği kurmayı başaramamıştır. İkinci Dünya Savaşı`ndan sonra İngilizler bölgeden çekilince, Hindistan, eski Sovyetler Birliği ve ABD bir bakıma onun bıraktığı boşluğu doldurmuş, deniz üsleri edinerek, egemenlik kurmaya çalışmışlardır. Ne var ki, Hint okyanusuna sınırı bulunan gelişmekte olan ülkeler, deniz ticaret yollarını serbestçe kullanabilmek amacıyla, bölgeyi bir `barış denizi` olarak tutmayı başarmışlardır.
Atlantik okyanusu
.
““
Bk. a t l a s o k y a n u s u
Atlas okyanusu
Dünyanın ikinci büyük okyanusu. S biçiminde kuzeyden güneye doğru uzanan ince uzun bir havzada yeralan Atlas okyanusu (Atlantik okyanusu da denir), 8 ° Kuzey enlemi yakınında ekvator karşı akıntıları tarafından ikiye ayrılır: Kuzey Atlas okyanusu ve Güney Atlas okyanusu. Batıda Güney Amerika ve Kuzey Amerika`yla, doğuda Avrupa ve Afrika`yla, kuzeyde Kuzey Buzdenizi`yle, güneyde Drake boğazı aracılığıyla Büyük Okyanus`la sınırlıdır. Panama kanalı, Atlas okyanusunu yapay olarak Büyük Okyanus`a bağlar. Doğuda Hint okyanusu ile arasındaki sınırı 20° Doğu boylamı oluşturur. Kuzey Buzdenizi`yle arasındaki sınırsa, Grönland`dan Spitzberg (Svalbard adalarında) adasının en güney noktasına, oradan da Dünyanın ikinci büyük okyanusu. S biçiminde kuzeyden güneye doğru uzanan ince uzun bir havzada yeralan Atlas okyanusu (Atlantik .
“Dünyanın ikinci büyük okyanusu. S biçiminde kuzeyden güneye doğru uzanan ince uzun bir havzada yeralan Atlas okyanusu (Atlantik okyanusu da denir), 8 ° Kuzey enlemi yakınında ekvator karşı “
Dünyanın ikinci büyük okyanusu. S biçiminde kuzeyden
Dünyanın ikinci büyük okyanusu. S biçiminde kuzeyden güneye doğru uzanan ince uzun bir havzada yeralan Atlas okyanusu (Atlantik okyanusu da denir), 8 ° Kuzey enlemi yakınında ekvator karşı akıntıları tarafından ikiye ayrılır: Kuzey Atlas okyanusu ve Güney Atlas okyanusu. Batıda Güney Amerika ve Kuzey Amerika`yla, doğuda Avrupa ve Afrika`yla, kuzeyde Kuzey Buzdenizi`yle, güneyde Drake boğazı aracılığıyla Büyük Okyanus`la sınırlıdır. Panama kanalı, Atlas okyanusunu yapay olarak Büyük Okyanus`a bağlar. Doğuda Hint okyanusu ile arasındaki sınırı 20° Doğu boylamı oluşturur. Kuzey Buzdenizi`yle arasındaki sınırsa, Grönland`dan Spitzberg (Svalbard adalarında) adasının en güney noktasına, oradan da Dünyanın ikinci büyük okyanusu. S biçiminde kuzeyden güneye doğru uzanan ince uzun bir havzada yeralan Atlas okyanusu (Atlantik okyanusu da denir), 8 ° Kuzey enlemi yakınında ekvator karşı akıntıları tarafından ikiye ayrılır: Kuzey Atlas okyanusu ve Güney Atlas okyanusu. Batıda Güney Amerika ve Kuzey Amerika`yla, doğuda Avrupa ve Afrika`yla, kuzeyde Kuzey Buzdenizi`yle, güneyde Drake boğazı aracılığıyla Büyük Okyanus`la sınırlıdır. Panama kanalı, Atlas okyanusunu yapay olarak Büyük Okyanus`a bağlar. Doğuda Hint okyanusu ile arasındaki sınırı 20° Doğu boylamı oluşturur. Kuzey Buzdenizi`yle arasındaki sınırsa, Grönland`dan Spitzberg (Svalbard adalarında) adasının en güney noktasına, oradan daDünyanın ikinci büyük okyanusu. S biçiminde kuzeyden güneye doğru uzanan ince uzun bir havzada yeralan Atlas okyanusu (Atlantik okyanusu da denir), 8 ° Kuzey enlemi yakınında ekvator karşı akıntıları tarafından ikiye ayrılır: Kuzey Atlas okyanusu ve Güney Atlas okyanusu. Batıda Güney Amerika ve Kuzey Amerika`yla, doğuda Avrupa ve Afrika`yla, kuzeyde Kuzey Buzdenizi`yle, güneyde Drake boğazı aracılığıyla Büyük Okyanus`la sınırlıdır. Panama kanalı, Atlas okyanusunu yapay olarak Büyük Okyanus`a bağlar. Doğuda Hint okyanusu ile arasındaki sınırı 20° Doğu boylamı oluşturur. Kuzey Buzdenizi`yle arasındaki sınırsa, Grönland`dan Spitzberg (Svalbard adalarında) adasının en güney noktasına, oradan da Dünyanın ikinci büyük okyanusu. S biçiminde kuzeyden güneye doğru uzanan ince uzun bir havzada yeralan Atlas okyanusu (Atlantik okyanusu da denir), 8 ° Kuzey enlemi yakınında ekvator karşı akıntıları tarafından ikiye ayrılır: Kuzey Atlas okyanusu ve Güney Atlas okyanusu. Batıda Güney Amerika ve Kuzey Amerika`yla, doğuda Avrupa ve Afrika`yla, kuzeyde Kuzey Buzdenizi`yle, güneyde Drake boğazı aracılığıyla Büyük Okyanus`la sınırlıdır. Panama kanalı, Atlas okyanusunu yapay olarak Büyük Okyanus`a bağlar. Doğuda Hint okyanusu ile arasındaki sınırı 20° Doğu boylamı oluşturur. Kuzey Buzdenizi`yle arasındaki sınırsa, Grönland`dan Spitzberg (Svalbard adalarında) adasının en güney noktasına, oradan da Norveç`in kuzeyine uzanan çizgidir. Yaklaşık olarak yeryüzünün % 20`sini kaplayan Atlas okyanusu büyüklük bakımından Büyük Okyanus`tan sonra ikinci sırada yeralır. Adı eski Yunan mitolojisindeki Atlas`tan (Atlantik sözcüğü, `Atlas` anlamına gelir) kaynaklanır; yüzölçümü yan denizleriyle birlikte yaklaşık 106 450 000 km2,yan denizler hesaba katılmazsa 82 362 000 km2dir. Sularını Atlas okyanusuna akıtan toprakların yüzölçümüyse, sularını Büyük Okyanus`a ya da Hint okyanusuna akıtan topraklarınkinden dört kat büyüktür. Atlas okyanusunun yandenizleriylebirlikte hacmi 354 700 000 km3- yan denizler hesaba katılmadan hacmi 323 600 000 km3`tür. Atlas okyanusunun yan denizleriyle birlikte alındığında ortalama derinliği 3 332 m, yan denizler hesaba katılmadığında 3 926 m`dir. En derin yeri Porto Riko çukurunda 8 381 m`yi bulur. Atlas okyanusunun genişliği Brezilya ile Liberya arasında 2 848 km`den ABD ile kuzey Afrika arasında yaklaşık 4 830 km arasında değişir. Atlas okyanusunun kıyıları çok sayıda koy, körfez ve denizle büyük ölçüde girintili çıkıntılıdır. Bunların başlıcaları Antil denizi, Meksika körfezi, St. Lawrence körfezi, Hudson körfezi, Baffin körfezi, Akdeniz, Karadeniz, Kuzey denizi, Baltık denizi, Barents denizi, Norveç-Grönland denizi ve Weddell denizidir. Okyanusun bir başka özelliği de, ada sayısının nispeten az olmasıdır. Adaların başlıcaları arasında Svalbard, adaları,`Grönland, İzlanda, Britanya adaları, Azor adaları, Madeira adaları, Kanarya adaları, Cabo Verde adaları, Falkland (Maldiv) adaları ve Güney Georgia adaları sayılabilir. OKYANUSUN DİBİ Atlas okyanusunun dibindeki yüzeyşekillerinin başlıcası Orta Atlas okyanusu sıradağları ya da Atlas okyanusu orta sırtı adı verilen denizaltı dağsırasıdır. Bu denizaltı sıradağı, kuzeyde İzlanda`dan, güneyde yaklaşık 58° Güney enlemine kadar uzanır; en yeri 1 600 km`dir. Aşağı yukarı bütün sırt boyunca, büyük bir yarık vadisi uzanır. Sırtın üstündeki suyun derinliği, birçok yerde 2 700 m`den azdır; sırttan yükselen birçok doruk, su yüzeyinde adalar oluşturur. Güney Atlas okyanusunda da, ayrı bir sıradağ olan Walvis sırtı ya da Walvis sıradağı yeralır. Atlas okyanusu orta sırtı, Atlas okyanusunu ortalama derinlikleri 3 660 m ile 5 485 m arasında değişen iki büyük çanağa ayırır. Kıtalar ile Atlas okyanusu orta sırtı arasında enlemesine uzanan sırtlar da, dibini çok sayıda havzaya ayırır. Bu havzaların en büyükleri Kuzey Atlas okyanusunda Guyana, Kuzey Amerika, Cabo Verde ve Kanarya adaları havzalarıdır. Güney Atlas okyanusundaysa Angola, Kap, Arjantin ve Brezilya havzalarıdır. Okyanusun derin diplerinin eskiden dümdüz olduğu sanılmıştır; oysa çok sayıda deniz dağı ve bazı guyotlar vardır. Ayrıca okyanusun dibinde çok sayıda çukur da yeralır. Kuzey Atlas okyanusundaki Porto Riko çukuru, bunların en derinidir. Güney Atlas okyanusundaysa Güney Sandwich çukurunun derinliği 8 428 m`yi bulur. Ekvatorun yakınındaki Romanche çukurunun derinliği 7 760 m`dir. Kıtaların kıyıları boyunca uzanan kum tabakaları, dip yüzeyşekillerinin % 1 1 `i kadarını oluşturur. Okyanus tortulları kara kökenli, deniz kökenli ve deniz dibi kökenli gereçlerden oluşur. Kara kökenli birikintiler aşınma, atmosfer etkisi ve karadaki yanardağ etkinlikleri sonucunda oluşup, sonra denize sürüklenmiş kum, çakıl ve taş parçacıklarıdır. En kalın oldukları yerler büyük ırmakların okyanusa döküldükleri yerlerin ve kıyı çöllerinin açıklarıdır. Deniz kökenli tortullar, okyanusta yaşayan organiz maların kalıntılarında oluşur. Deniz kökenli tortul tabakalar okyanus dibinin büyük bölümünü kaplar kalınlıkları 60 m`den 3 300 m`ye kadar uzanır; en kalın oldukları yerler, birleşme kuşakları ve derin soğuk su akıntılarının yüzeye çıktıkları bölgelerdir. Okyanus dibi kökenli gereçler manganez parçalarındaki gibi maddelerden oluşur; özellikle tortullaşmanın yavaş gerçekleştiği ya da akıntıların birikintileri birbirinden ayırdığı yerlerde rastlanır. SUYUN ÖZELLİKLERİ Açık okyanusta suyun tuzluluk oranı % 0 33- % 0 37 arasında değişir ve bulunulan enleme ve mevsimlere bağlı değişiklikler gösterir. En düşük tuzluluk oranının ekvatorun hemen kuzeyinde bulunmasına karşılık, düşük değerler genellikle yüksek enlemlerde ve büyük ırmakların okyanusa döküldükleri yerlerin açıklarındadır. En yüksek tuzluluk, 25° Kuzey enlemi dolaylarında bulunur. Yüzey sularındaki tuzluluk oranı buharlaşmadan, yağıştan, akarsuların dökülmesinden ve deniz buzlarının erimesinden etkilenir. Yüzeydeki su sıcaklıkları da enleme, akıntı sistemlerine, mevsimler ve güneş enerjisinin enlemler arasındaki dağılımına göre değişir, 2°C`ın altı ile 29 °C arasında oynar. En yüksek sıcaklıklar ekvatorun hemen kuzeyinde, en düşük sıcaklıklar kutup bölgelerindedir. Orta enlemlerdeyse sıcaklık farklılıkları 10 °C`ı aşmaz; 7 °C- 8 °C arasında değişir. Atlas okyanusu dört ana su kütlesinden oluşur. Kuzey Atlas okyanusunda ve Güney Atlas okyanusunda, orta derinlikte sular yüzey sularını oluşturur. Antarktika`nın altındaki ara sularda derinlik 1 000 m`ye kadar iner. Kuzey Atlas okyanusundaki derin suların derinliği 4 000 m`ye kadar ulaşır. Antarktika derin dip suyuysa, derinlikleri 4 000 m`yi aşan okyanus çukurlarının içini doldurur. Kuzey Atlas okyanusunda sular akrep ve yelkovan doğrultusunda dolaşırlar; Güney Atlas okyanusundaysa, dolaşım ters yöndedir. Bunun nedeni, Coriplis gücüdür (Bk. OKYANUS AKINTILARI). Atlas okyanusunda gelgit yarım günde bir olur; yani 24 Ay saati boyunca sular iki kez yükselir. Gelgit genellikle güneyden kuzeye doğru giden dalgalar biçimindedir; 40° Kuzey enlemin üstündeyse, doğu ile batı arasında bazı oynamalar olur. İKLİM Atlas okyanusunun ve yan denizlerinin iklimini yüzey sularının ısısı, akıntılar ve sular boyunca esen rüzgârlar etkiler. Okyanusların yüksek ısı tutma yeteneği yüzünden, deniz iklimleri ılımandırlar; mevsimler arasında çok büyük oynamalar olmaz. Yağış miktarı kıyılardaki hava verilerine, hava sıcaklığı da su sıcaklıklarına bakılarak yaklaşık olarak elde edilebilir. Okyanuslar buharlaşma yoluyla elde edilen atmosferdeki nemin ana kaynağıdır. İklim bölgeleri, bulunulan enleme göre değişir; en sıcak iklim bölgeleri Kuzey Atlas okyanusu ile ekvator arasında yer alır. Soğuk bölgeler yüksek enlemlerde, en soğuk bölgeler, denizin buzla kaplı olduğu kesimlerdedir. Okyanus akıntıları, sıcak su taşıyarak,önlerinden geçtikleri karaların iklimin yumuşamasına katkıda bulunurlar. Yan deniz alanları da, bu akıntıların üstünden esen rüzgârlarla ısınır ya da soğur. Sözgelimi Golfstrim, Britanya adalarının ve Kuzeybatı Avrupa`nın atmosferini ısıtır. Soğuk su akıntılarıysa, Kanada`nın kuzey kesiminin ve Afrika`nın kuzeybatı kıyısının açıklarında yoğun sis oluşmasına yol açar. Rüzgârlar, genel olarak, karalara sıcak ya da soğuk hava taşırlar. TARİH VE EKONOMİ Atlas okyanusunun dünyadaki okyanusların en genci olduğu sanılmaktadır. Günümüzden 100 milyon yıl, önce eski kıta Pangaea`nın parçalanarak deniz dibinin genişlemesi süreciyle kıtaların oluşmasından ve birbirlerinden ayrılmalarından önce varolmadığını gösteren kanıtlar vardır. Kıyılarında yerleşme yerlerinin kurulmasından bu yana Atlas okyanusunda çok sayıda keşif gezisi yapılmıştır. Bu ilk gezginlerin en ünlüleri Vikingler, Portekizliler ve Kristof Kolomb`dur. Koiomb`dan sonra, Atlas okyanusunda keşif gezileri başlamış ve birçok yeni ticaret yolu açılmıştır. Bunun sonucunda da Atlas okyanusu, Avrupa ile Amerika kıtası arasındaki başlıca ulaşım alanı olmuştur ve bu işlevini günümüzde de sürdürmektedir. Atlas okyanusunda çok sayıda bilimsel araştırma da yapılmıştır; bunların başlıcaları arasında Almanların Meteor gemisinin seferi, Columbia ÜniversitesiLamont Yerbilim Gözlemevi`nin ve ABD Donanması Hidrografya Bü-` rosu`nun düzenledikleri seferler sayılabilir. Atlas okyanusu, çevresindeki ülkelerin gelişmesine ve ekonomisine de önemli katkılarda bulunmuştur, önemli taşıma, ulaşım yollarıyla aşılmasının yanı sıra, Atlas okyanusu kıta sahanlığındaki tortul tabakalarda pek çok zengin petrol yatağı ve üslerindeki sularda da dünyanın en zengin balık alanları vardır. Tutulan balık türlerinin başlıcaları morina, beyaz morina, ringa ve uskumrudur. En verimli balıkçılık alanları arasında Newfoundland açıkları, Nova Scotia açıkları, Cod burnunun açıkları, Bahama adaları çevresi, İzlanda`nın çevresindeki sular, İrlanda denizi, Kuzey denizindeki Dogger seti, Falkland adaları çevresi sayılabilir. Yukarda sayılan türlerin yanı sıra, bol miktarda yılan balığı, ıstakoz ve balina ailesi tutulur. Bütün bu etmenler birlikte alındığında, Atlas okyanusunun büyük ticari değeri daha iyi anlaşılır. Bu arada petrol akıntıları, plastik atıkların ve zehirli kalıntıların denize dökülmesinin okyanus çevresi için oluşturduğu tehdit yüzünden, çevre kirliliğinin hiç değilse bazı biçimlerini azaltmak amacıyla, çeşitli uluslararası antlaşmalar yapılmıştır.
Arktik okyanus
.
““
: Bk. k u z e y b u z d en İz İ.
Fransanın Güney Hint okyanusu ve Antarktika toprakları
Fransa`nın `denizaşırı topraklarından biri. 1955`te oluşturulup Fransa`nın Güney Hint okyanusu ve Antarktika toprakları, Hint okyanusunun güney kesimindeki birçok ada topluluğu ile Antarktika`nın Fransa`nın hak iddia ettiği kesimini içerir. Antarktika kesimi, Terre Adelie (Adelie Toprağı) diye adlandırılır ve Güney Kutup çemberinin güneyinde, 136° -143° Doğu boylamları arasındaki yaklaşık 389 000 km2`lik bir alanı kapsar. Bölgede Dumont d`Urville tesisinde bir araştırma istasyonu kurulmuştur. Hint okyanusunun güney kesimindeki adalar topluluğu, 1 büyük, 300 kadar da küçük adadan oluşan Kerguelen adalarını (7 000 km2), 5 büyük, 15 küçük adadan oluşan Crozet adalarım (yaklaşık 300 km2), St. Paul adasını (7 km2) ve Amsterdam adasını (ya da Yeni-Amsterdam 60 km2) içerir. Adaların tümü yanardağ kökenlidir ve araştırma istasyonlarındaki .
“Fransa`nın `denizaşırı topraklarından biri. 1955`te oluşturulup Fransa`nın Güney Hint okyanusu ve Antarktika toprakları, Hint okyanusunun güney kesimindeki birçok ada topluluğu ile Antarktika`nın “
Fransa`nın `denizaşırı topraklarından biri. 1955`te
Fransa`nın `denizaşırı topraklarından biri. 1955`te oluşturulup Fransa`nın Güney Hint okyanusu ve Antarktika toprakları, Hint okyanusunun güney kesimindeki birçok ada topluluğu ile Antarktika`nın Fransa`nın hak iddia ettiği kesimini içerir. Antarktika kesimi, Terre Adelie (Adelie Toprağı) diye adlandırılır ve Güney Kutup çemberinin güneyinde, 136° -143° Doğu boylamları arasındaki yaklaşık 389 000 km2`lik bir alanı kapsar. Bölgede Dumont d`Urville tesisinde bir araştırma istasyonu kurulmuştur. Hint okyanusunun güney kesimindeki adalar topluluğu, 1 büyük, 300 kadar da küçük adadan oluşan Kerguelen adalarını (7 000 km2), 5 büyük, 15 küçük adadan oluşan Crozet adalarım (yaklaşık 300 km2), St. Paul adasını (7 km2) ve Amsterdam adasını (ya da Yeni-Amsterdam 60 km2) içerir. Adaların tümü yanardağ kökenlidir ve araştırma istasyonlarındaki az sayıda uzman dışında ıssızdır.
Büyük Okyanus
Dünyadaki okyanusların en büyüğü. Yer yüzeyinin üç te birini kaplayan, Kuzeyde Bering denizinden (Arktika) güneyde Ross denizine (Antarktika) kadar yaklaşık 15 500 km boyunca uzanan Büyük Okyanus`un (Pasifik Okyanusu da denir), en geniş yeri olan 5° kuzey enleminde Endenozya`dan Kolombiya`ya kadar genişliği yaklaşık 19 800 km`yi bulur. Malakka boğazının batı sı nırı olarak kabul edildiği Büyük Okyanus`ta, yaklaşık 25 000 ada vardır (bu sayı yeryüzündeki öbür okyanuslarda bulunan adaların toplamından daha çoktur) ve bu adaların çoğu ekvatorun güneyindedir. Dünyanın bilinen en derin noktası olan Mariana çukuru da, Büyük Okyanus`tadır. Büyük Okyanus`un girintili çıkıntılı kıyıları boyunca pek çok yan deniz yer alır; bunların başlıcaları arasındaCelebes denizi, Mercan denizi, Doğu Çin denizi, Japon denizi, .
“Dünyadaki okyanusların en büyüğü. Yer yüzeyinin üç te birini kaplayan, Kuzeyde Bering denizinden (Arktika) güneyde Ross denizine (Antarktika) kadar yaklaşık 15 500 km boyunca uzanan Büyük “
Dünyadaki okyanusların en büyüğü. Yer yüzeyinin
Dünyadaki okyanusların en büyüğü. Yer yüzeyinin üç
te birini kaplayan, Kuzeyde Bering denizinden (Arktika)
güneyde Ross denizine (Antarktika) kadar yaklaşık 15
500 km boyunca uzanan Büyük Okyanus`un (Pasifik
Okyanusu da denir), en geniş yeri olan 5° kuzey enleminde
Endenozya`dan Kolombiya`ya kadar genişliği
yaklaşık 19 800 km`yi bulur. Malakka boğazının batı sı
nırı olarak kabul edildiği Büyük Okyanus`ta, yaklaşık 25
000 ada vardır (bu sayı yeryüzündeki öbür okyanuslarda
bulunan adaların toplamından daha çoktur) ve bu
adaların çoğu ekvatorun güneyindedir. Dünyanın bilinen
en derin noktası olan Mariana çukuru da, Büyük
Okyanus`tadır.
Büyük Okyanus`un girintili çıkıntılı kıyıları boyunca
pek çok yan deniz yer alır; bunların başlıcaları arasındaCelebes denizi, Mercan denizi, Doğu Çin denizi, Japon
denizi, Sulu denizi, Sarı deniz sayılabilir. Büyük Okyanus
batıda Malakka boğazıyla Hint okyanusuna, doğuda
Macellan boğazıyla Atlas okyanusuna bağlanır.
OKYANUS TABANI
Büyük Okyanus`un orta kesimindeki havzada, okyanus
tabanında nispeten tekdüze bir görünüm gözlenir; en
derin yeri 4 170 m dolayındadır. Bu bölgedeki başlıca
yüzeyşekilleri, deniz dibi dağlarıdır. Büyük Okyanus`un
batı kesimindeyse, dorukları deniz aüzeyi üstü
ne çıkarak Solomon Adaları ve Yeni Zelanda gibi adaları
oluşturan deniz dibi dağ sıraları ve Mariana çukuru,
Filipinler çukuru Tonga çukuru gibi derin çukurlaryeralır.
En derin çukurlar, Büyük Okyanus`un batı kıyısı boyunca
sıralanır.
Büyük Okyanus`un doğu kenarı boyunca uzanan
Doğu Büyük Okyanus sırtı Atlas okyanusu orta sırtının
uzantısıdır; uzunluğu 3 000 km`yi, okyanus tabanından
yüksekliği 3 km`yi bulur,
SU ÖZELLİKLERİ
Büyük Okyanus`ta deniz suyu sıcaklığı, kutuplarda
donma düzeyindeyken, ekvator yakınlarında 29 °C`a
kadar yükselir. Tuzluluk oranı da enlemden enleme de
ğişir. Yıl boyunca ekvator çevresine düşen yağış oranı
yüksek olduğu için ekvatordaki suyun tuzluluğu, ortaenlemlerdekinden
azdır. Kutuplara doğru gidildikçe
tuzluluk oranı yeniden azalır; bunun nedeni kutup bölgelerinde
buharlaşmanın azlığıdır.
Büyük Okyanus`taki yüzey suyu akıntıları, Kuzey
yarıkürede saatin akrep ve yelkovanının hareketleri yö
nünde, Güney yarıküredeyse tersinedir. (Bk. O KYANUS
AKINTILARI.) Kuzey Ekvator akıntısı, Alize rüzgârlarının
etkisiyle, 15 0 kuzey enlemi boyunca batıya
doğru yönelir; Filipinler yakınında kuzeye doğru kıvrı
larak Kuroşio (ya da Japon akıntısı) adı verilen sıcak su
akıntısını oluşturur. 45 0 kuzey enlemi yakınlarında, Kuroşio
akıntısının sularının bir bölümü kuzeye yönelerek,
Aleut akıntısını oluşturur. Kuroşio`nun geri kalan
sularıysa, güneye doğru akarak, Kuzey Ekvator akıntı
sıyla birleşir. Aleut Akıntısı, Kuzey Amerika`ya yaklaşırken
kollara ayrılır ve Bering denizindeki ters akıntının
temelini oluşturur. Güney kolu, güneye yönelen yavaş
akışlı Kaliforniya akıntısını oluşturur.
Güney Ekvator akıntısı, ekvator boyunca batıya doğ
ru akarak, Yeni Gine`nin doğusunda güneye, 50 0 gü
ney enleminde de doğuya döner ve Güney Büyük Okyanus
dolaşım sistemiyle birleşir (bu sistem, Güney kutbu
akıntısını da içine alır). Şili kıyılarına yaklaşırken Gü
ney Ekvator akıntısı ikiye ayrılır: Bir kolu Horn burnu
çevresinde akar; öbürü kuzeye dönerek, Humboldt
(ya da Peru) akıntısını oluşturur.
İKLİM
Avustralya, Yeni Gine ve Yeni Zelanda kara parçaları
nın yalnızca iç kesimleri Büyük Okyanus ikliminin etkisi
dışında kalır. Büyük Okyanus alanı içinde, beş farklı iklim
bölgesi yer alır: Orta enlemlerdeki batı rüzgârları
bölgesi; alizeler bölgesi; musonlar bölgesi; tayfunlar
bölgesi; ekvatora yakın yerlerdeki durgun bölge. Batı
rüzgârları her iki yarıkürede de orta enlemlerde eser ve
mevsimlere bağlı olarak sıcaklıkta belirgin farklılıklar
yaratırlar. Adaların çoğunun bulunduğu ekvatora yakın
yerlerde alize rüzgârları eser ve sıcaklıklar yıl boyunca
çok az değişir (21-27 °C).
Musonlar bölgesi, Büyük Okyanus`un batı kesiminde
Japonya ile Avustralya arasında yeralır. Bu iklim bölgesinin
özelliği, kış aylarında kıta içlerinden okyanusa,
yaz aylarındaysa tersine esen rüzgârlardır. Sonuç olarak
yağmur mevsimleri ortaya çıkar. Tayfunlar bati ve
güneybatı Büyük Okyanus`ta sık sık büyük hasara yol
açarlar. En sık görüldükleri bölge, Japonya`nın güneyi,
Filipinler`in orta bölgeleri ve Mikronezya`nın doğusu
arasındaki üçgen biçiminde bölgedir. Durgun bölgelerin
biri Orta Amerika`nın batı kıyılarının açığında, öbürü
batı Büyük Okyanus`un ekvator bölgesindedir. Her iki
bölgede de nem oranı yüksek, bulutsuz günlerin sayısı
çoktur ve rüzgârlar (ender olarak eserler) hafiftirler.
YERBİLİM
Andezit hattı, Büyük Okyanus`taki en önemli bölgesel
özelliktir. Büyük Okyanus havzasının derin, baz özellikli
yerli kayaç topluluklarını, kıyılarındaki karaların asit
özellikli yerli kayaçlarından ayırır. Andezit hattı, Kaliforniya
açıklarındaki adaların batı kıyısını izleyerek Aleut
adalarının güneyinden geçer; Kamçatka yarımadası,
Kuril adaları,Japonya, Mariana adaları ve Solomon adalarını
izleyerek Yeni Zelanda`nın doğusuna uzanır. Birbirinden
farklı iki bölge arasındaki bu hat, Albatros sıradağlarının
batı kıyısı boyunca kuzeye doğru ilerleyip,
Güney Amerika ve Meksika`yı aşarak, yeniden Kaliforniya
kıyılarının açıklarındaki adalara döner. Endonezya,
Filipinler, Japonya, Yeni Gine ve Yeni Zelanda-Asya
ve Avustralya kıtalarının güney yönündeki bütün uzantıları
bu hattın dışında kalır,
Andezit hattının içinde Büyük Okyanus orta havzası
nın belirgin özelliği olan derin çukurlar, dorukları yüze-
çıkmış denizdibi yanardağları ve yanardağ kökenli adalar
bulunur. Çöküntülerden dışarı doğru yavaş yavaş
akan bazalt yapılı lavlar, dorukları suyun üstüne yükselerek
ada topluluklarını oluşturmuş büyük yanardağların
oluşmasına yol açmıştır. Andezit hattının dışında çok
sayıda etkin yanardağ bulunur: Ateş çemberi ya da
Ateş kuşağı diye adlandırılan kesim, dünyada etkin yanardağların
en çok olduğu yerdir.
KARA PARÇALARI
Büyük Okyanus`taki en büyük kara parçası Avustralya
kıtasıdır. Avustralya`nın 3 200 km güneydoğusunda,
okyanusun en büyük ada grubu olan Yeni Zelanda yeralır.
Büyük Okyanus`taki küçük adaların çoğu 30° kuzey
ve 30° güney enlemleri arasında, Güneydoğu Asya
kıyıları önünden Easter adasına doğru uzanırlar. Büyük
Okyanus havzasının geri kalan bölümünde kara yoktur.
Hawaii, Easter adası ve Yeni Zelanda`yı birbirine bağlayan
büyük Polinezya üçgeni Cook adaları, Markiz adaları,
Samoa adaları, Cemiyet adaları, Tokelau iadaları,
Tonga adaları ve Tuamotu adalarını içine alır. Ekvator`un
kuzeyi ile Tarih Değiştirme Çizgisi`nin batısı arasında,
Mikronezya`ya bağlı pek çok küçük ada (Caroline
adaları, Marshall adaları, Mariana adaları,jvb.)bulunur.
Büyük Okyanus`un güneybatı köşesindeki Melanezya`nın
adalarının en büyüğü Yeni Gine`dir. Melanezya`nın
öbür önemli ada grupları arasında Bismarck
adaları, Fici adaları, Yeni Kaledonya, Solomon adaları
ve Vanuatu sayılabilir.
Büyük Okyanus`taki adalar başlıca dört tipe ayrılır:
Kıtalarla bağlantılı adalar, yanardağ kökenli adalar,
mercan kayaları yükselmiş mercan platformlarının
oluşturdukları adalar. Kıtalar ile bağlantılı adalar, Andezit
hattının dışında kalırlar (Yeni Gine, Yeni Zelanda ve
Filipinler bu adalardandır); yapı olarak yakınlarındaki
kıtayla bağlantılıdırlar. Yanardağ kökenli adalar, yanardağlar
tarafından oluşturulmuşlardır ve çoğunda etkin
yanardağlar yeralır. Bunların başlıcaları arasında Bougainville
adası, Hawaii ve Solomon adaları sayılabilir.
Üçüncü ve dördüncü tip adalar, mercan adalarıdır.
Mercan kayalıkları, okyanus yüzeyinin hemen altında
akan ve yapısında bazalt bulunan lav üstünde oluşmuş,
alçak yapılı oluşumlardır. Avustralya`nın kuzeydoğu sundaki Büyük Mercan Seti bunun en iyi örneklerindendir.
Mercanların oluşturduğu bir başka ada tipi,
yükselen mercan platformlarının oluşturduğu adalardır.
Genellikle mercan kayalıklarından dana büyük
olan bu adalara Banaba (eski Okyanus adası) adası ve
Fransız Polinezyası`nın Tuamotu grubuna bağlı Makatea
adası örnek gösterilebilir.
Tarih ve ekonomi. Tarihöncesi dönemlerde Büyük Okyanus`ta
önemli göç olayları yaşandı. Bunların en
önemlileri Polinezya`da yaşayan halkların Tahiti`den
Piawaii ve Yeni Zelanda`ya gitmeleri oldu. Büyük Okyanus`a
ilk ulaşan Avrupalı Vasco Nunez de Balboa`yı
(1513), daha sonra dünyanın çevresini dolaşırken Bü
yük Okyanus`tan geçen (1519-1522) Fernan de Macellan
izledi. XVI. yy`ın geri kalan bölümünde İspanyol
egemenliğinin yayıldığı bölgede, İspanyol gemileri Ispanya`dan
Filipinler, Yeni Gine ve Solomon Adaları`na
gidip gelmeye başladılar. XVII. yy`da, Güney Afrika
çevresinden dolaşan Flollanda gemilerinin ticaret ve
keşiflerde üstünlüğü ele geçirmelerinden sonra, Abel
Janszoon Tasman, Tasmanya`yı ve Yeni Zelanda`yı buldu
(1642). XVIII. yy`da pek çok keşif seferi düzenlenen
Büyük Okyanus`ta,Ruslar Alaska`yı ve Aleut adalarını,
Fransızlar Polinezya`yı buldular. James Cook`un yaptığı
üç yolculukla, İngilizler güney Büyük Okyanus`a ve
Avustralya`ya, Hawaii`ye Kuzey Amerika`nın Büyük
Okyanus kıyılarına ulaştılar. Emperyalizmin gelişmesiyle
XIX. yy`da önemli bir bölümü Batıkların eline geçen
Büyük Okyanus`ta, 1830 yıllarında İngiliz gemisi Beagle`ın
Charles Darwin`in de katıldığı yolculuğu ile 1870
yıllarında İngiliz gemisi Challerıger`m, Sovyet gemisi
Turcarora`nın (1873-76) ve Alman gemisi Gazelle`nin
(1874-76) yolculukları, denizbilimin gelişmesine
önemli katkılarda bulundu. 1898`de ABD`nin Filipinler`i
ele geçirmesine karşılık, 1914`e kadar Büyük Okyanus`un
batı kesimi Japonya`nın denetimi altında kaldı.Günümüzde
Büyük Okyanus`ta bağımsız 14 devlet
vardır: Kiribati, Nauru, Papua-Yeni Gine, Tayvan, Tuvalu,
Batı Samoa, Avustralya, Fiji, Japonya, Yeni Zelanda,
Filipinler,Solomon Adaları, Tonga, Vanuatu. Bu ülkelerden
sekizi, bağımsızlıklarını yakın bir tarihte,
1960`ta kazanmışlardır. Büyük Okyanus`ta ayrıca
ABD`nin eyaletlerinden biri olan Hawaii ile Avustralya,
Şili, Fransa, Japonya, Yeni Zelanda, Birleşik Krallık ve
ABD`ye bağlı pek çok ada vardır.
Büyük OTyanus`un sularının derinliği, maden yataklarının
işletilmesini engellemektedir. Bununla birlikte,
Avustralya açıklarındaki sığ sulardan petrol ve doğal
gaz çıkarılmakta, Avustralya, Japonya, Papua-Yeni Gine,
Nikaragua, Panama ve Filipinler kıyılarında inci avcılığı
yapılmaktadır. Ayrıca, bol miktarda balık bulunan
kıtaların ve ılıman iklimli olan adaların kıyılarında ringa
balığı, som balığı, sardunya, kılıçbalığı, tonbalığı ve kabuklu
deniz hayvanları avlanmaktadır. 1986`da Güney
Büyük Okyanus Forumu, nükleer denemeler yapılmasını
ve nükleer artıkların atılmasını engellemek için, bölgeyi
nükleer maddelerden arındırılmış alan ilan etmiş
tir.
Christmas adası (Hint okyanusu)
.
“Hint okyanusunda ada. Singapur`un yaklaşık 1 370 km güneyinde, Avustralya ile Endonezya arasında yeralan Christmas adasının yüzölçümü 155 km2, nüfusu 2 300`dür. Yanardağ kökenli tepelerle “
Hint okyanusunda ada. Singapur`un yaklaşık 1 370
Hint okyanusunda ada. Singapur`un yaklaşık 1 370 km güneyinde, Avustralya ile Endonezya arasında yeralan Christmas adasının yüzölçümü 155 km2, nüfusu 2 300`dür. Yanardağ kökenli tepelerle kaplıdır. Büyük bölümü MalezyalIlar ve Çinlilerden oluşan halkın başlı ca gelir kaynağı madenciliktir (kalsiyum fosfat yatakları). 1888`de İngilizler tarafından ilhak edilerek Singapur`dan yönetilen ada, daha sonra Avusturalya`nın yö netimine geçmiş, 1984`te Avustralya`nın Kuzey Topra ğı eyaleti sınırları içine alınmıştır.
Christmas adası (Büyük Okyanus)
.
“Büyük Okyanus`ta ada. Hawaii`nin güneyinde yeralan, Line adalarından biri olan Christmas adası, 518 km2`lik yüzölçümüyle, Büyük Okyanus`un en büyük atolüdür. Nüfusu 750 dolayındadır. “
Büyük Okyanus`ta ada. Hawaii`nin güneyinde yeralan,
Büyük Okyanus`ta ada. Hawaii`nin güneyinde yeralan, Line adalarından biri olan Christmas adası, 518 km2`lik yüzölçümüyle, Büyük Okyanus`un en büyük atolüdür. Nüfusu 750 dolayındadır. James Cook tarafından 1777`de bulunan ada, 1957- 1958 arasında İngiltere, 1962`de ABD tarafından nükleer denemeler için kullanılmıştır. Günümüzde Kiribati`ye bağlıdır.
okyanus
.
““
Bk. okyanuslar ve denizler
okyanus akıntıları
Okyanuslarda ve denizlerde su kütlelerini doğdukları bölgelerden çok uzaklara sürükleyen akıntıları belirten terim. Yerel akıntıların hareket alanları sınırlıdır: Dalgalardan, gelgitlerden ya da eşit olmayan tuzluluk oranlarına bağlı yoğunluk farklarından kaynaklanırlar. Yeryü zü ölçeğinde genel akıntıların debisiyse, çok büyüktür. Deniz üstünde eserken su taneciklerinin yerini değiştiren rüzgârdan kaynaklanırlar. Yüzeyde ortaya çıkan bu hareketler, derinlerde karşı akıntılar tarafından dengelenir. Atmosfer dolaşımı ve denizler ile karaların dağılı mı gözönüne alınarak, bir genel akıntılar sistemi oluşturulmuştur. Dönencelerarası kuşakta, doğudan batıya, başlıca iki akıntı gözlenir. Kuzey ekvator akıntısı; Gü ney ekvator akıntısı. Bu akıntıları, aralarından geçen, ters yönde bir .
“Okyanuslarda ve denizlerde su kütlelerini doğdukları bölgelerden çok uzaklara sürükleyen akıntıları belirten terim. Yerel akıntıların hareket alanları sınırlıdır: Dalgalardan, gelgitlerden “
Okyanuslarda ve denizlerde su kütlelerini doğdukları
Okyanuslarda ve denizlerde su kütlelerini doğdukları bölgelerden çok uzaklara sürükleyen akıntıları belirten terim. Yerel akıntıların hareket alanları sınırlıdır: Dalgalardan, gelgitlerden ya da eşit olmayan tuzluluk oranlarına bağlı yoğunluk farklarından kaynaklanırlar. Yeryü zü ölçeğinde genel akıntıların debisiyse, çok büyüktür. Deniz üstünde eserken su taneciklerinin yerini değiştiren rüzgârdan kaynaklanırlar. Yüzeyde ortaya çıkan bu hareketler, derinlerde karşı akıntılar tarafından dengelenir. Atmosfer dolaşımı ve denizler ile karaların dağılı mı gözönüne alınarak, bir genel akıntılar sistemi oluşturulmuştur. Dönencelerarası kuşakta, doğudan batıya, başlıca iki akıntı gözlenir. Kuzey ekvator akıntısı; Gü ney ekvator akıntısı. Bu akıntıları, aralarından geçen, ters yönde bir karşı akıntı dengeler. Sıcak sular, kıtaların doğu cepheleri boyunca, ekvatordan kutuplara doğru ilerler; bu hareketi kıtaların batı cepheleri boyunca ekvatora doğru inen soğuk su akıntısı karşılar. Güney yarı kürede, batı-doğu yönünde, sürekli bir kutup çevresi akıntısı (Antarktika çevre akıntısı) bulunur. Kuzey yarı küredeyse, kıta kütleleri, bu tür bir akıntının oluşmasını engeller ve soğuk su akıntıları, kıtaların doğu cepheleri boyunca orta enlemlere kadar inip, sıcak akıntıların kuzeydoğu yönünde sapmasına yol açarlar. Okyanus akıntıları, suların sürekli birbirlerine karış masını sağlayarak yaşam için zorunlu olan oksijenlenmeyi gerçekleştirdiklerinden, son derece önemlidirler.
