lantanitler

Ender toprak elementlerinin genel adı. Adları dizinin birinci elementi fantandan kaynaklanan, genel olarak Ln simgesiyle gösterilen lantanitlere `ender topraklar` adı verilmesi aslında pek doğru değildir. Çünkü sanıldıkları kadar az bulunmazlar: Yerkabuğundaki oranları yüzde 0,016, yani kurşundan on kat, gümüşten bin kat boldur. Elementleri sınıflandırma çizelgesinde atom numaraları 57 ile 71 arasında yeralır. Doğada lantanitlere, maden filizleri halinde rastlanır; başlıca filizlerinden monazit Hindistan`da, Brezilya`da, Güney Afrika`da ve Avustralya`da bol bulunur; bastnaezitse Kaliforniya`da büyük miktarda çıkarılır. Lantanitlerin benzerlikleri, atomlarındaki iki dış elektron tabakasının aynı olmasından ya da bir elementten öbürüne çok az fark gözlenmesinden kaynaklanır. Bu yüzden, tanınmaları ve ayrılmaları için, sabırla .

“Ender toprak elementlerinin genel adı. Adları dizinin birinci elementi fantandan kaynaklanan, genel olarak Ln simgesiyle gösterilen lantanitlere `ender topraklar` adı verilmesi aslında pek doğru “

Ender toprak elementlerinin genel adı. Adları dizinin

Ender toprak elementlerinin genel adı. Adları dizinin birinci elementi fantandan kaynaklanan, genel olarak Ln simgesiyle gösterilen lantanitlere `ender topraklar` adı verilmesi aslında pek doğru değildir. Çünkü sanıldıkları kadar az bulunmazlar: Yerkabuğundaki oranları yüzde 0,016, yani kurşundan on kat, gümüşten bin kat boldur. Elementleri sınıflandırma çizelgesinde atom numaraları 57 ile 71 arasında yeralır. Doğada lantanitlere, maden filizleri halinde rastlanır; başlıca filizlerinden monazit Hindistan`da, Brezilya`da, Güney Afrika`da ve Avustralya`da bol bulunur; bastnaezitse Kaliforniya`da büyük miktarda çıkarılır. Lantanitlerin benzerlikleri, atomlarındaki iki dış elektron tabakasının aynı olmasından ya da bir elementten öbürüne çok az fark gözlenmesinden kaynaklanır. Bu yüzden, tanınmaları ve ayrılmaları için, sabırla çok uzun çalışmalar yapmak gerekmiştir. Lantanitlerin, optikte seçkin gereçler olmalarını sağ­ layan tayf özelliklerinin yanı sıra, uygulama alanlarını genişleten magnetik nitelikleri vardır. Sözgelimi gadolinyum, ferromagnetik bir elementtir ve magnetik alan içine konursa, demir gibi güçlü bir mıknatıslanma gösterir. Ne var ki, bu özellik 19 °C`ın üstünde yiter. Lantanitlerin bazı bileşikleri, molekül düzeyine özgü magnetik alan varlığını veren ender magnetik nitelikler taşırlar. Lantanitler, kimyasal bakımdan çok etkin elementlerdir; özellikle hidrojen, oksijen, azot, karbon ve borla ileri ölçüde tepkimeye girerler. Lantanitler kimyası, öropyum (europium) dışında tümünün, üç değerli olu­ şuna dayanır: Heratom üç elektron yitirerek birartı iyona dönüşür (La3+, Ce3+, vb.). Bazı durumlarda, özellikle oksitlerinde, ikili ve dörtlü birleşme değerleri saptanmıştır. Lantanitlerin elektron ve tayf özellikleri, birçok alanda kullanılmalarına yol açmıştır. Cam sanayisinde, sözgelimi perdahlama işlemlerinde, özel ve renkli cam üretiminde, lantanit oksitleri büyük ölçüde tüketilir. Ayrıca ısı kalkanları, ateşleme bujileri, yüksek sıcaklıkta ısıtma elemanları, sanayi seramiği yapımında, söz konusu oksitlere çok sık başvurulur. Petrolün kraking iş­ lemlerinde de, katalizör görevi üstlenen bu oksitler bü­ yük ölçüde kullanılır. Lantanitlere bağımlı sanayilerden biri de, aydınlatma sanayisidir. Mutfak gaz lambalarının fitilleri, toryum ve seryum oksitleriyle yapılır; birçok projeksiyon makinesinin ark kömürlerinin yapımında lantanit oksitleri ve flüorürleri kullanılır. Ayrıca, bazı lantanit tuzlarından, sokak lambalarının ışık gücünü artırmada yararlanılır. Öropyumla etkinleştirilmiş itriyum vanadat, 1960`tan bu yana, renkli televizyon için kırmızı pigmentlerin hazırlanmasında kullanılmaktadır. Ayrıca, uyumlu lazer ışın demetleri elde etmede, öropyumun tayf özelliklerinden yararlanılır. Lantanitler metal olarak, doğrudan doğruya monazitten elde edilmiş bir karışım olan `mişmetal` biçiminde tanınır. Ayrıca, monazite demir katılarak çakmaktaşı üretilir. Metalürjide lantanitler, yüksek sıcaklıkta ortaya çıkan aşınmaya karşı, alaşımların dirençlerini artırmada kullanılır. Ayrıca tıpta, nükleer alanda ve bilgisayarların bellek ve iletim öğelerinde de, lantanitlerden günden güne daha çok yararlanılmaktadır.