Salvador

Orta Amerika`da Büyük Okyanus kıyısında devlet. Guatemala ile Honduras arasında yeralan Salvador (İspanyolca El Salvador) Cumhuriyeti, Latin Amerika`nın en yoğun nüfuslu ülkesi olmasının yanı sıra, Amerika kı­ tasının yüzölçümü bakımından en küçük devleti ve Antil denizine kıyısı bulunan tek Orta Amerika ülkesidir. Orta Amerika`nın en büyük kahve üreticilerinden biri olan ülkenin ekonomisi, kahve fiyatlarının dünya pazarlarındaki dalgalanmalarına bağlı olarak sık sık sıkıntı dönemleri geçirmektedir.
YÜZEYŞEKİLLERİ, İKLİM VE DOĞAL KAYNAKLAR Salvador, başlıca üç bölgeye ayrılır: Büyük okyanus kı­ yısındaki tropikal iklimli kıyı şeridi; vadi ve yaylalardan oluşan orta kesimdeki yüksek bölge; dağlık kuzey kesimi. Nüfusun büyük bölümünün toplandığı astropikal iklimli, en büyük kentlerin .

“Orta Amerika`da Büyük Okyanus kıyısında devlet. Guatemala ile Honduras arasında yeralan Salvador (İspanyolca El Salvador) Cumhuriyeti, Latin Amerika`nın en yoğun nüfuslu ülkesi olmasının “

Orta Amerika`da Büyük Okyanus kıyısında devlet.

Orta Amerika`da Büyük Okyanus kıyısında devlet. Guatemala ile Honduras arasında yeralan Salvador (İspanyolca El Salvador) Cumhuriyeti, Latin Amerika`nın en yoğun nüfuslu ülkesi olmasının yanı sıra, Amerika kı­ tasının yüzölçümü bakımından en küçük devleti ve Antil denizine kıyısı bulunan tek Orta Amerika ülkesidir. Orta Amerika`nın en büyük kahve üreticilerinden biri olan ülkenin ekonomisi, kahve fiyatlarının dünya pazarlarındaki dalgalanmalarına bağlı olarak sık sık sıkıntı dönemleri geçirmektedir.
YÜZEYŞEKİLLERİ, İKLİM VE DOĞAL KAYNAKLAR Salvador, başlıca üç bölgeye ayrılır: Büyük okyanus kı­ yısındaki tropikal iklimli kıyı şeridi; vadi ve yaylalardan oluşan orta kesimdeki yüksek bölge; dağlık kuzey kesimi. Nüfusun büyük bölümünün toplandığı astropikal iklimli, en büyük kentlerin (başkent Salvador, Santa Ana, San Miguel, Sonsonate ve San Vicente) yeraldığı orta kesim sık sık depremlerle sarsılır; 1965 ve 1986 depremlerinde başkent Salvador büyük ölçüde yıkılmıştır. 20`den çok etkin yanardağın bulunduğu (ülke topraklarının aşağı yukarı tümü yanardağ kökenlidir) kuzey kesimde, ülkenin en yüksek noktası Santa Ana yanardağında yükselti 2 382 m`yi bulur. Yağışların büyük bölümünün mayıs-ekim ayları arasında düştüğü ülkede, yıllık yağış ortalamaları iç kesimlerde 1 140 mm`den Büyük Okyanus kıyılarında 1 725 mm`ye, dağlardaysa 2 460 mm`ye kadar değişir. Yıllık sıcaklık ortalaması başkentte 23 °C`tır; ama kıyı boyunda bu sayının çok daha üstündedir. Yeraltı gelir kaynakları yok denilecek kadar az olan Salvador, Latin Amerika`da çevrenin en çok zarar görmüş olduğu ülkelerden biridir. Eskiden ülkeyi kaplayan sık ormanlar aşağî yukarı bütünüyle yok edilmiştir ve toprak aşınmas* ile çevre kirlenmesi, ciddi sorunlar oluşturmaktadır. NÜFUS Salvadorluların çoğunluğu (aşağı yukarı % 90`ı) İspanyol-Kızılderili karışımı melezlerdir (mestizolar). Geri kalanların büyük bölümü de Kızılderilidir. Nüfusun yakla­ şık % 95`i katoliktir. Nüfus yoğunluğunun yüksekliği, nüfusun hızla artması ve siyasal şiddetin 1980 yıllarında yaygınlaşması nedeniyle, çok sayıda Salvadorlu daha iyi yaşam koşulları aramak amacıyla Honduras ve ABD`ye göçmüştür. İlköğretim ücretsiz ve zorunludur; ama ilköğrenim yaşında çok sayıda çocuk okula gitmemektedir. EKONOMİ Salvador`da yakın dönemdeki siyasal karışıklıkların temel nedenlerinden biri, aşırı zenginlik ile aşırı yoksullu­ ğun bir arada olmasıdır. Nüfusun büyük bölümünün kırsal kesimde yaşamasına ve tarımla uğraşmasına kar­ şılık, toprakların % 60`tan çoğu (kahve tarım işletmeleri dahil) nüfusun % 2`sinden azının mülkiyetindedirve bu azınlık, ülke ekonomisine bütünüyle egemendir. Buna karşılık nüfusun en yoksul % 20`sinin hiç toprağı yoktur ve ulusal gelirden yalnızca % 2 oranında pay almaktadır. 1980`de başlatılan toprak reformu programı henüz sonuçlandırılamamıştır ve gerek işsizlik, gerek gizli iş­ sizlik oranı çok yüksektir. İç savaşın 1980-1990 arasında fabrikalarda, büyük tarım işletmelerinde, altyapıda 2 milyar dolara yakın zarara yol açmasının sonucu olarak, aynı dönemde kişi başına gelir üçte bir oranında düşmüştür. 1980 yıllarında, o döneme kadar Salvador`un temel dışsatım ürünü olan çivitin yerini kahve almıştır ve gü­ nümüzde de başlıca dışsatım maddesidir (onu pamuk, şeker ve yengeç izler). Tarımda ayrıca, iç tüketime yö­ nelik pirinç ve mısır yetiştirilir. Salvador`un Orta Amerika`nın en sanayileşmiş ülkelerinden biri olmasına kar­ şın, iç çatışmalar sanayiye de tarıma olduğu gibi büyük zarar vermiştir. Başlıca sanayi kolları arasında besin, dokuma, hazırgiyim sanayileri, ilaç yapımı sayılabilir. TARİH XVI. yy`da İspanyollartarafından sömürgeleştirilmeden önce, çeşitli Kızılderili toplulukları (aralarında Azteklerinkine benzer bir kültür geliştirmiş olan Piniller ağır basıyorlardı) tarafından bölüşülmüş olan günümüzdeki Salvador toprakları, 1524- 1821 arasında İspanyollar tarafından yönetilip, o tarihte Orta Amerika Devletleri Federasyonunu oluşturan devletlerden biri oldu. Federasyonun 1838-40 arasında dağılmasından sonra, bir dizi kısa ömürlü birliğe katılıp, 1841`de Salvador Cumhuriyeti adıyla tam bağımsız bir devlete dönüştü. 1931`den günümüze kadarki sürenin büyük bölü­ münde askerî yönetimlerin işbaşına geldiği ülkede, siyasal muhalefet hareketlerine sık sık baskı ve şiddet uygulanırken, toprak mülkiyeti eşitsizliği ciddi bir sorun olmayı sürdürdü. 1969`da Dünya Kupası karşılaşmalarının ardından patlak veren ciddi olaylar sonucu, Honduras`ın topraklarında yaşayan çok sayıda Salvadorluyu sınır dışı etmesi, iki ülke arasında, 14 Temmuz 1969`da da kısa süreli bir savaşa yol açtı. 1977 seçimlerinde general Carlos Humberto Romero`nun cumhurbaşkanlığına seçilmesinden sonra, siyasal şiddetin hızla tırmandığı Salvador`da Romero`nun Ekim 1979`da devrilmesinin ardından iktidarı ele geçiren asker-sivil karışımı cunta da, sağcılar ile solcular arasındaki iç savaşı durdurmayı başaramadı (solla işbirliği yapan başpiskopos Oscar Arnulfo Romero 1980`de öldürüldü). ABD`nin reformlar yapılması konusundaki baskıları sonucunda, cuntanın cumhurbaşkanlığına getirdiği KAralık 1980) ılımlı Hıristiyan Demokrat Parti`nin önderi Jose Napoleon İDuarte, ılımlı bir toprak reformu programı başlattıysa da, çarpışmalar bütün şiddetiyle sürdü, jiki ana solcu örgüt Farabundo Marti Ulusal Kurtuluş ICephesi (FMLN) ile Devrimci Demokratik Cephe`ye j(FDB) Nikaragua, Küba ve SSCB`nin yardım ettikleri gerekçesiyle ABD`nin Salvador yönetimine yaptığı askerî ve ekonomik yardımı artırması, durumu daha da ciddileştirdi. 1982`de FMLN ve FDB ittifakının boykot ettiği jseçimlerde, yeni bir Anayasa hazırlaması amacıyla bir kurucu meclis seçilmesinin ardından, sağcı Ulusal iCumhuriyetçi İttifak`ın (Arena) egemen olduğu bu j meclis, hıristiyan demokratların toprak reformu prograI mında önemli kısıtlamalar yaptı. 1983`te yeni Anayasa ! kabul edildiyse de, Arena`nın önderi Roberto d`Aubu- | isson,1984|başkanlık seçirrflerindepuarte`ninlkarşısm- ■ da ağır bir yenilgiye uğradı. Çeşitli barış çabalarına, bu arada Salvador`un 1987`de Orta Amerika Barış Planı`na katılmasına karşın, iç savaşın sürüp gittiği ülkede, 1 Haziran 1989`da Duarte`nin yerine, cumhurbaşkanlığına Arena`dan Alfredo Cristiani seçildi. 1980-1990 yıllarında 70 000`den çok kişinin ölümüne neden olan iç savaş, Temmuz 1990`da bir ateşkes yapılmasıyla sonuç­ lanıp, insan haklarının çiğnenmesinin Birleşmiş Milletler tarafından denetlenmesi konusunda anlaşmaya varıldı. 1991 `de de taraflar arasında Birleşmiş Milletler`in korumasında yeni bir ateşkes anlaşması imzalanması­ nın ardından, 1992`de yaraların sarılmasına başlanıp, gerillalar ekonomik, toplumsal ve siyasal reformlar yapılması koşuluyla sivil yaşama döndüler ve ülkede genel af ilan edildi.