Papua-Yeni Gine

Büyük Okyanus`un güneybatı kesiminde adalar üstünde kurulu devlet. Yeni Gine adasının doğu yarısını, Bis- marck adalarını, Solomon adalarının kuzey kesimini oluşturan adaları ve açıklarındaki yüzlerce küçük adayı içeren Papua-Yeni Gine, tarih boyunca çeşitli Avrupa ve Asya ülkeleri tarafından sömürgeleştirilmiş, 16 Eylül 1975`te Avustralya`dan bağımsızlığını kazanmıştır.
YÜZEYŞEKİLLERİ, TOPLUM YAPISI VE EKONOMİ Genel olarak dağlık bir ülke olan, sık sık depremlerle sarsılan Papua-Yeni Gine`nin Yeni Gine adasındaki bölümü, kuzeybatıdan güneydoğuya doğru uzanan dağlarla (dorukları hep karla kaplı olan Wilhelm dağında yükselti 4 509 m`yi bulur) kaplıdır. Dağlar arasında, Se- pik, Ramu ve Markham ırmaklarının vadileri uzanır. Bo- ugainville, Yeni Britanya, Yeni İrlanda ve Manus adaları da vadiler ve boğazlar .

“Büyük Okyanus`un güneybatı kesiminde adalar üstünde kurulu devlet. Yeni Gine adasının doğu yarısını, Bis- marck adalarını, Solomon adalarının kuzey kesimini oluşturan adaları ve açıklarındaki “

Büyük Okyanus`un güneybatı kesiminde adalar üstünde

Büyük Okyanus`un güneybatı kesiminde adalar üstünde kurulu devlet. Yeni Gine adasının doğu yarısını, Bis- marck adalarını, Solomon adalarının kuzey kesimini oluşturan adaları ve açıklarındaki yüzlerce küçük adayı içeren Papua-Yeni Gine, tarih boyunca çeşitli Avrupa ve Asya ülkeleri tarafından sömürgeleştirilmiş, 16 Eylül 1975`te Avustralya`dan bağımsızlığını kazanmıştır.
YÜZEYŞEKİLLERİ, TOPLUM YAPISI VE EKONOMİ Genel olarak dağlık bir ülke olan, sık sık depremlerle sarsılan Papua-Yeni Gine`nin Yeni Gine adasındaki bölümü, kuzeybatıdan güneydoğuya doğru uzanan dağlarla (dorukları hep karla kaplı olan Wilhelm dağında yükselti 4 509 m`yi bulur) kaplıdır. Dağlar arasında, Se- pik, Ramu ve Markham ırmaklarının vadileri uzanır. Bo- ugainville, Yeni Britanya, Yeni İrlanda ve Manus adaları da vadiler ve boğazlar yarılmış dağlarla kaplıdır. Toprakları genellikle aşırı yıkanmış ve verimsiz olan ülkede, ortalama yağış bütün adalarda 2 030 mm`yi aşar ve bazı yerlerde 5 080 mm`yi bulur. Sıcaklık ortalamaları . kıyılardaki. düzlüklerde 27 °C ile yükseltileri1800 m`yi aşan yerlerde 16°C arasında değişir. Büyük bölümü tropikal yağmur ormanlarıyla, daha az yağışlı kesimleriyse savanalar ve sazlıklarla kaplı olan ülkede, 1990-1992 arasında ağaç kesme yasağı uygulanmıştır. Papua-Yeni Gine halkı iki temel öbekten oluşur: Me- lanezyalılar (% 15), Papualılar (% 84). 700`ü aşkın dil ve lehçenin konuşulduğu ülkede, en yaygın diller, İngilizce`nin yerel dillerle karışmasından oluşan Pidgin ve Motu`dur. Eğitimin zorunlu olmadığı Papua-Yeni Gine`de, başkent Port Moresby aynı zamanda da en büyük kent ve başlıca sanayi merkezidir. Etkin nüfusun büyük bölümünün tarımla geçindiği ülkede, iç tüketime yönelik tarım ürünlerinin başlıcaları arasında taro, muz, tatlı patates, dışsatıma yönelik tarım ürünleri arasında da hindistancevizi, kahve, çay ve kakao sayılabilir. Dünyanın en zengin altın ve bakır yataklarının bulunduğu ülkede, yakın dönemde petrol da bulunmuştur. Ayrılıkçıların Mayıs 1989`da Bougainville adasındaki dev Paguna bakır madenini (devlet gelirlerinin % 17`sini ve dışsatım gelirlerinin %40`ını sağlamaktaydı) kapatmalarının bir ekonomik bunalıma yol açtığıPapua-Yeni Gine`de, tarım ürünlerinin uluslararası pazarlardaki fiyatlarının düşmesi ve turizmin gerilemesi, bunalımı daha da hızlandırmıştır. TARİH VE DEVLET YAPISI Yeni Gine adasının güney kesimine Portekizli gezgin Jorge de Meneses`in 1526-27`de ulaşmasından sonra, az sayıda Portekizli göçmenin yerleştiği bölge, 1888`de İngilizler tarafından ilhak edilip, 1905`te Avustralya`ya geçti. Yeni Gine`nin kuzeydoğu kesimi, Bismarck adaları ve Bougainville adalarıysa, Birinci Dünya Savaşı`na kadar Almanya tarafından yönetilip, savaş sırasında Avustralya birlikleri tarafından ilhak edildi. 1946`da Birleşmiş Milletler`in Avustralya mandasına bıraktıkları bölge, 1973`te özerklik tanınmasından sonra, 16 Eylül 1975`te tam bağımsızlığa kavuştu. 1973-1980 ve 1982- 1985 arasında Michael Somare`nin başbakanlığı altında yönetilen (İngiltere hükümdarı devlet başkamdir ve bir genel vali tarafından temsil edilir; ama yürütme gücü fiilen başbakandadır), Papua-Yeni Gine`de, 1985`te başbakanlığa getirilen Paias YVingti`nin 1988`deki güven oylamasını yitirmesinin ardından istifa etmek zorunda kalmasıyla, Rabbie Namaliu başbakanlığa atandı ve hemen ardından, ülkenin bağımsızlıktan sonra yaşadığı en ciddi bunalım olan Bougainville`deki ayrılıkçı hareketle karşı karşıya kaldı. Ayrılıkçıların Mayıs 1990`da Bougainville adasının bağımsızlığını ilan etmelerinden sonra, bir barış görüşmesi yapıldıysa da, çatışmalar sürüp gitti ve Bougainville`in büyük bölümü Ekim 1992`de yeniden Papua-Yeni Gine birlikleri tarafından işgal edildi. Papua-Yeni Gine hükümetinin, ayrılıkçılara yardım gitmesini önlemek için, Solomon adalarından bazılarını bombalamaları, Nisan 1993`te, Papua-Yeni Gine ve Solomon adalarının sahil koruma gemileri arasında çatışmalara yol açtı.