Muhittin Arabi

İslâm filozofu (Murcia, Endülüs 1165-Şam 1240). Ebu Muhammet ve İbni Beşküvel`in öğrencisi olan Muhittin Arabi (ya da Muhyittin Arabi; asıl adı Ebu Abdullah Muhammet BinıAli el-Arabi el-Hatımi et-Ta`i`dir), İspanya ve Kuzey Afrika`da birçok kenti dolaştı. 1202`de Hicaz`a gidip, iki yıl Mekke`de kaldıktan sonra, Anadolu`ya geçti. Gıyasettin Keyhüsrev devrilince (1210) Şam`a ve Mısır`a gidip, görüşlerinden ötürü öldürülmekten güçlükle kurtuldu. Bağdat`ta ve yeniden Anadolu`da bulunduktan sonra, Şam`a yerleşerek, orada öldü. Muhittin Arabi, felsefeye tasawuf aracılığıyla girmiştir. Düşüncelerinin odak noktası Tanrı`nın varlığı, evren, Tanrı ile evren arasındaki bağlantıdır. Felsefe alanındaki düşünceleri, yeni eflatuncu felsefenin kurucusu Plotinos`unkilerle aşağı yukarı aynıdır. Muhittin Arabi`ye göre Tanrı tektir, evrenin .

“İslâm filozofu (Murcia, Endülüs 1165-Şam 1240). Ebu Muhammet ve İbni Beşküvel`in öğrencisi olan Muhittin Arabi (ya da Muhyittin Arabi; asıl adı Ebu Abdullah Muhammet BinıAli el-Arabi el-Hatımi “

İslâm filozofu (Murcia, Endülüs 1165-Şam 1240).

İslâm filozofu (Murcia, Endülüs 1165-Şam 1240). Ebu Muhammet ve İbni Beşküvel`in öğrencisi olan Muhittin Arabi (ya da Muhyittin Arabi; asıl adı Ebu Abdullah Muhammet BinıAli el-Arabi el-Hatımi et-Ta`i`dir), İspanya ve Kuzey Afrika`da birçok kenti dolaştı. 1202`de Hicaz`a gidip, iki yıl Mekke`de kaldıktan sonra, Anadolu`ya geçti. Gıyasettin Keyhüsrev devrilince (1210) Şam`a ve Mısır`a gidip, görüşlerinden ötürü öldürülmekten güçlükle kurtuldu. Bağdat`ta ve yeniden Anadolu`da bulunduktan sonra, Şam`a yerleşerek, orada öldü. Muhittin Arabi, felsefeye tasawuf aracılığıyla girmiştir. Düşüncelerinin odak noktası Tanrı`nın varlığı, evren, Tanrı ile evren arasındaki bağlantıdır. Felsefe alanındaki düşünceleri, yeni eflatuncu felsefenin kurucusu Plotinos`unkilerle aşağı yukarı aynıdır. Muhittin Arabi`ye göre Tanrı tektir, evrenin özüdür ve kaynağıdır. Tanrı`dan gelmeyen varlık yoktur. Tanrı varlığının üç niteliği vardır: a) Tanrı biriciktir (ahadiye); b) Tanrı birinci olandır(vahidiye); c)Tanrı, birlik (vahdet) içindedir. Var olmak, Tanrı`nın birliğinde olmak, ondan gelmektir. Evren, bağımsız, başlı başına bir varlık değildir; Tan- rı`nın görünüşüdür. Tanrı`nın birliği görünüş alanına çıkınca evren varolmuştur. Ama evren (doğa) Tanrı`nın aynı değildir; Tanrı`nın birliği nedeniyle vardır. Tanrısal güç ve yeteneklerin ortaya çıkışı (zuhuru) insana evren olarak görünmektedir. Evren bir bütün olarak ele alındığında, değişme ve başkalaşmaya rastlanmaz; görülen değişiklikler ve başkalaşmalar `gücül`dür (zahiri); varlık yüce bir birlik olduğundan biçim, madde, gereklilik, benzeşme, belirleme, vb. yoktur; bu durum varlığın birinci basamağıdır. Varlığın ilk belirlenme alanı ikinci basamağı, ikinci belirlenme alanıysa üçüncü basamağı oluşturur. Ortaya çıkış (zuhur), belirli bir tanrısal düzene göre birbiri ardı sıra olur; üç evresi vardır: a) Bütün ruhların ortaya çıktığı ruhlar evreni (el-âlermül-ervah); b) varlıkların en yüce, en kusursuz örneklerini kapsayan örnek-!er evreni; c) uzamda yer kaplayan varlıkların ortaya çıktığı cisimler evreni (el-âlemıecsam). Zaman, değişme birer insan kuruntusudur: Varlık kavramı altında toplanan her şey aynı anda vardır; zaman bakımından varlıkta öncelik-sonralık yoktur, değişmeyen, gerçek olan süresiz bir an vardır. İnsan, görülen evren ile gizli evreni birbirine bağlayan, yüce bir bağ işlevi gören varlıktır. Görünen ve görünmeyen evrenler arasında `berzah` adı verilen kusursuz insan (insanı kâmil) bulunur; kusursuz insanın özünde Tanrı`nın özü ve yüceliği ortaya çıkar. Kusursuz insanın üstündeki en yüce basamağa yalnızca Hz. Muhammet geçebilmiştir. Velilikse, peygamberlik aşamasının da üstündedir. Velilik üçe ayrılır: Özel velilik, genel velilik, tanrısal velilik. Tanrısal velilik Hz. Muhammet`in veliliğidir.Kusursuz insan olmanın,Tanrı`yaulaşmanın beş yolu yardıma) Akla dayanan, akıldan gelen kesinlik (el-ikan);jb) tanrısal coşkunluk (el-vicdan); c) derin sevinç (|es-sürur); d) sezgi (el-keşf); e) ulular evrenini bir bütünlük içinde kavrama (eş-şuhud). Başlıca yapıtları: Muhazerat ül-Ebrar ve Müsamerat ül-Ahyar(yi Kimselerin Toplantıları ve Özü Sözü Doğru Olanların Yararlı Bilgileri), Fütuhat ül-Mekkiye fi Esrar il-Malikiye ve`l Mülkiye (Ülke ve Yöneticilerin Sonlarına İlişkin Mekke`nin Sağladığı Başarılar), Kelâm ül-Abadile (Tanrı Kullarının Sözleri), Füsus ül-Hikem ve Husus-ül- Kelim (Hikmetlerin Özleri ve Konuşmanın Özellikleri), Kitab İşarat ül-Kur`an ve Âlem ül-lnsan (İnsan Evreni Üstüne Kur`an`dan İşaretler Kitabı), Tac ür-Resail ve Minhac ül-Vesajl{RisalelerTacı ve Nedenler Kılavuzu).