İmmanuel Kant

Alman filozofu (Königsberg 1724-ay.y. 1804). Orta halli bir ailenin çocuğu olan İmmanuel Kant, kutsal metinleri okuyarak kişinin kendini yenilemesini savunan bir mezhebe bağlı Schieltz`in yönettiği okulda öğrenim gördü. Aynı mezhepten Martin Knutzen`den ders alıp, De İğne (Ateş Üstüne) adlı çalışmasıyla doktorasını verdi (1755). Fizik ve felsefeye ilişkin, güç anlaşılır bir dille kaleme alınmış yazılar yazdı: Cedanken von der Wahren Schâtzung der Lebendigen Krâfte (Canlı Güçlerin Gerçek Niteliği Üstüne Düşünceler, 1746), Allgemeine Naturgeschichte und Theorie des Himmels (Doğa Tarihi ve Genel Gökyüzü Kuramı, 1755). 1770`te Königsberg Üniversitesinde mantık ve metafizik profesörlü­ ğüne atanıp, dünyanın kökeniyle, deneyleri ve olgubilimi aşan varsayımların göreceli ve düşsel özelliğiyle iliş­ kili içerdiği .

“Alman filozofu (Königsberg 1724-ay.y. 1804). Orta halli bir ailenin çocuğu olan İmmanuel Kant, kutsal metinleri okuyarak kişinin kendini yenilemesini savunan bir mezhebe bağlı Schieltz`in yönettiği “

Alman filozofu (Königsberg 1724-ay.y. 1804). Orta

Alman filozofu (Königsberg 1724-ay.y. 1804). Orta halli bir ailenin çocuğu olan İmmanuel Kant, kutsal metinleri okuyarak kişinin kendini yenilemesini savunan bir mezhebe bağlı Schieltz`in yönettiği okulda öğrenim gördü. Aynı mezhepten Martin Knutzen`den ders alıp, De İğne (Ateş Üstüne) adlı çalışmasıyla doktorasını verdi (1755). Fizik ve felsefeye ilişkin, güç anlaşılır bir dille kaleme alınmış yazılar yazdı: Cedanken von der Wahren Schâtzung der Lebendigen Krâfte (Canlı Güçlerin Gerçek Niteliği Üstüne Düşünceler, 1746), Allgemeine Naturgeschichte und Theorie des Himmels (Doğa Tarihi ve Genel Gökyüzü Kuramı, 1755). 1770`te Königsberg Üniversitesinde mantık ve metafizik profesörlü­ ğüne atanıp, dünyanın kökeniyle, deneyleri ve olgubilimi aşan varsayımların göreceli ve düşsel özelliğiyle iliş­ kili içerdiği biçimleri ortaya koydu ve bir özeleştiriye yöneldi. Trâume Eines Geisterscher Erlâutert Durch Trâume der MetaphysiKte (Bir Düşseverin Düşlerinin Metafizik Düşlerle Açıklanması, 1766), aklın öbür dün-, yayı tanıyamayacağını savundu. Eleştirici felsefesini, De Mundi Sensibilis Atque İntelligibilis Forma et Principiis (Duyulur ve Anlaşılabilir Evrenin Biçimi ve İlkeleri Üstüne, 1770) adlı yapıtıyla ortaya koymaya başladı. Bu kitabında, bilginin temelini ve kavramların kullanım alanını belirlemeyi, kısacası eleştirici felsefenin ikili sorununu ele almakla birlikte, söz konusu iki sorunun sistemli çözümünü ancak Kritik der Reinen Vernunffta (Salt Aklın Eleştirisi, 1781) ortaya koyabildi: Duyusal dünyanın kusurlu biçimde yansıttığı, düşünülen ve duyusal bilgilerin ideal bir modelini içerdiği öne sürülen `kavranabilir` ya da `anlaşılabilir` bir evren yoktur; bilgi, insan aklının önceden biçimlenmiş etkinliğinin sonucudur. Eleştirici felsefe, bilginin kaynağı sorununa getirdiği çözüm yolu bakımından bir transandantal (yani ko­ şullandırın) idealizmdir. Kavramları kullanma sorunuysa, kavram ile nesne ilişkisi sorunudur. Kavramların alı­ şagelmiş bir kullanılma yöntemi vardır; bu yöntem kavramları kendilerinde, biçimsel bağıntıları içinde ele alır;bir düşüncenin yalnızca özdeşlik ve çelişmezlik ilkeleri açısından kusursuz olması, o düşüncenin doğru olması, gerçek bir anlam taşıması, yani `nesnel` olması anlamı­ na gelmez. Kant`a göre aklın iki çeşit kullanılışı vardır: 1) Meşru olmayan kullanış (aldatıcı ve aşkın bir kullanıştır ve saf kavramları sanki gerçek şeylermiş gibi ele alır); 2) meşru ve nesnel kullanış (yalnızca duyulur dünyaya uygulanır). Kant Kritik der Reinen Vernunffta aklı, bilimsel ya da deneye dayanan bir kullanılışla sınırlandırmış, kuramsal metafiziğin yanıltmalarını gözler önüne sermiş, bilim ilkelerinin nesnelliğini göstermiş, yaptığı eleştiriyle yeni bir metafiziğe ortam hazırlamıştır. `Pratik dogmatik` yeni metafiziğiniyse, Pratik Aklın Eleştirisi`nde (Pratik der Praktischen Vernunft, 1788) ortaya koymuş­ tur. Yapıtta aklın gücü eleştirilmiş, ama bu kez `salt pratik aklın` varolduğu sonucuna varılmıştır. Grundlegung zur Metaphysik derSitren (Töreler Metafiziğinin Temeli, 1785) adlı yapıtıysa, ahlâk yasasının özlü anlatımı olan `zorunlusun o halde yapabilirsin`in, çeşitli özel ödevlere dönüşerek somut bir ahlâkın içeriğini oluşturmasını açıklar. Öbür yapıtları: Prolegomena zu Einer Jeden Künftigen Metaphysik, die Als Wissenschaft Wird Auftreten Könen (Bilim Olarak Ortaya Çıkma Hakkını Edinebilecek Her Metafiziğe Giriş, 1787), Metaphysische Anfangsgründemder Naturwissenschaft (Doğabilimin İlk Metafizik İlkeleri, 1786), Kritik der Urteilskraft (Yargı Gücünün Eleştirisi, 1790), Die Religion İnnerhalb der Grenzen derBIossen Vernunft{Bas Aklın Sınırları İçinde Din, 1794), Die Metaphysik derSitten (Töreler Metafiziği, 1797), Anthropologie in Pragmatischer Hinsicht (Pragmatik Bakımdan Antropoloji, 1798), vb.