Malavi

Güneydoğu Afrika`da denize kıyısı olmayan ülke. Do­ ğuda ve güneyde Mozambik`le, batıda Zambiya`yla, kuzeyde Tanzanya`yla sınırlı olan Malavi, Nyassaland adıyla bir İngiliz sömürgesiyken, 1964`te bağımsızlığa kavuşmuştur.
YÜZEYŞEKİLLERİ, İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ Malavi, kuzeyden güneye uzunluğu 840 km kadar, en geniş yeri de 160 km olan ince-uzun bir ülkedir. Yüzöl­ çümünün yaklaşık % 20`sini, Afrika`nın üçüncü büyük gölü olan Malavi gölü (eski Nyasa gölü) oluşturur. Göl kıyılarındaki topraklar, Afrika`nın en verimli toprakları arasında yeralır. Suriye`den Mozambik`e kadaruzanan dev Büyük Rift Vadisi`nin bir bölümü olan Doğu Afrika Vadi sisteminde yeralan ülkenin büyük bölümü, sistemin yüksek yaylalarıyla kaplıdır ve ortalama yükselti 1 200 m dolayındadır; ama kuzeydeki Nyika yaylasının .

“Güneydoğu Afrika`da denize kıyısı olmayan ülke. Do­ ğuda ve güneyde Mozambik`le, batıda Zambiya`yla, kuzeyde Tanzanya`yla sınırlı olan Malavi, Nyassaland adıyla bir İngiliz sömürgesiyken, “

Güneydoğu Afrika`da denize kıyısı olmayan ülke.

Güneydoğu Afrika`da denize kıyısı olmayan ülke. Do­ ğuda ve güneyde Mozambik`le, batıda Zambiya`yla, kuzeyde Tanzanya`yla sınırlı olan Malavi, Nyassaland adıyla bir İngiliz sömürgesiyken, 1964`te bağımsızlığa kavuşmuştur.
YÜZEYŞEKİLLERİ, İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ Malavi, kuzeyden güneye uzunluğu 840 km kadar, en geniş yeri de 160 km olan ince-uzun bir ülkedir. Yüzöl­ çümünün yaklaşık % 20`sini, Afrika`nın üçüncü büyük gölü olan Malavi gölü (eski Nyasa gölü) oluşturur. Göl kıyılarındaki topraklar, Afrika`nın en verimli toprakları arasında yeralır. Suriye`den Mozambik`e kadaruzanan dev Büyük Rift Vadisi`nin bir bölümü olan Doğu Afrika Vadi sisteminde yeralan ülkenin büyük bölümü, sistemin yüksek yaylalarıyla kaplıdır ve ortalama yükselti 1 200 m dolayındadır; ama kuzeydeki Nyika yaylasının yükseltisi2 600 m`yi,ülkenin en yüksek noktası olan gü­ ney kesimdeki Mulanje dağlarının yükseltisi de 3 000 m`yi (Sapitwa doruğu) bulur. Ülkenin başlıca ırmağı Shire, Malavi gölünün güney ucundan çıkıp, Mozambik`te Zambezi ırmağına karışır. Malavi, yükselti farklılıklarına göre gerek sıcaklık, gerek yağış değişiklikleri gösteren astropikal iklim etkisindedir. Kurak ve serin kış mevsimi mayıstan ekime kadar, sıcak ve yağışlı mevsimse aralıktan marta kadar sü­ rer. Kuzeydeki dağlık alanda yeralan Mzuzu`da yıllık sı­ caklık ortalaması 19 °C, yıllık yağış ortalamasıysa 1 500 mm`dir. Güneyde Shire ırmağının vadisindeki Chikwawa`daysa yıllık sıcaklık ortalaması 26 °C, yıllık yağış ortalaması 840 mm`dir. Kuzeydeki savana tipi tropikal bitki örtüsünün yerini, Nyasa gölü kıyılarında çalılık çayırlar, daha kurak olan Shire vadisindeyse dikenli çalılar alır. TOPLUM YAPISI En büyük etnik grup olan Çewalar, j bölgeye günümüzden 600 yıl kadar önce yerleşen Bantu kabilesi Maravilerin (ülkenin adı da onlardan kaynaklanır) soyundandırlar. Öbür önemli etnik topluluklar arasında Yaolar, Nyancalar, Tumbukalar, Lomweler ve Senalar sayılabilir. Ayrıca, küçük İngiliz ve Hintli azınlık toplulukları vardır. Başlıca diller Çewaların dili olan Çiçe wa ile İngilizce`dir. Nüfusun yaklaşık % 651 i hıristiyan, % 16‘sı müslümandır. Ama halkın büyük bölümü, bu dinlerin yanı sıra geleneksel.cancı (animist) inançlarını da korumuştur. Nüfusun yarısından çoğunun güney kesimdetoplandığı ülkede, kent nüfusunun büyük bölümü de ülkenin en büyük kenti ve başlıca sanayi-ticaret merkez Blantyre`da yaşar. 1975`ten bu yana resmî başkent olan, Lilongve de hızla büyümektedir. Eğitimin zorunlu olduğu ülkede, çocukların yalnızca % 55`i ilköğretim görmekte, bunlardan da yalnızca % 2`si ortaöğrenimini sürdürmektedir. Ülkenin tek üniversitesi, 1964`te Zomba`da kurulmuştur. Sağlık hizmetleri pek gelişmemiş, kötü beslenme oldukça yaygındır. EKONOMİ Malavi dünyanın en yoksul ülkelerinden biridir. Hükü- ` met, toplam dışsatımın %90`ından çoğunu sağlayan ta- ■ rımı desteklemektedir; ama, bu destek dışsatıma yönelik ürünlerinin yetiştirildiği büyük tarım işletmelerinde sağlanmaktadır. Oysa tarım işletmelerinin çoğu küçük ve yoksulluk yaygındır. Yakın dönemde ekonomi, kuraklık, ırmak taşkınları, nüfus artışı ve Mozambik`teki iç savaştan olumsuz yönde etkilenmiştir: 1990`da 800 000 kadar Mozambiklinin Malavi`ye kaçması ülke nüfusunda dünyanın en yüksek sığınmacı oranlarından birini oluşturmuştur. Malavi ile Mozambik`teki Nacala arasında bağlantı sağlayan demiryolunun, ayaklanmacıların eylemleri nedeniyle 1984`ten 1989`a kadar kapalı kalması da, denize kıyısı bulunmayan Malavi`yi mallarını Güney Afrika Cumhuriyeti limanları üstünden çok daha pahalıya taşımak zorunda bırakmış ve 1987`de Malavi, 20 yıldır ilk kez besin dışalımı yapmak zorunda kalmıştır. 1979`a kadar Malavi`nin yıllık ekonomik büyüme hızı % 6 dolayında olmuş, 1980-1990 arasında GSMH yılda ortalama % 3,2 oranında artmış­ tır. Sanayide etkin nüfusun küçük bir bölümü çalışmak-’ ta, her yıl pek çok Malavili, işçi olarak Güney Afrika Cumhuriyeti ve Zimbabve`ye gitmekte, üstelik son yıllarda bu ülkelerin yabancı işçi isteği de azalmaktadır. 1992`de, ülkenin ekonomik sıkıntılarını, ciddi bir kuraklığı izleyen kıtlık daha da artırmıştır. Özet olarak, içte uygulanmakta olan reformlara ve Mozambik`teki uzun savaşın sona ermesine karşın, Malavi`nin gelişmesi uzun dönemde, hızlı nüfus artışını düşürmesine ve komşu siyah ülkelerle ilişkilerini düzeltmesine bağlıdır. TARİH VE DEVLET YAPISI Merkezi Shire vadisi olan Maravi Krallığı, XV. yy`da kuruldu. En güçlü döneminde topraklarını güneyde günü­ müzün Zimbabve`sine kadar genişletip, savaşlar ve iç çekişmeler sonucunda XVIII. yy`ın sonlarında geriledi. İngiliz gezgini David Livingstone`un 1859`da bölgeye ulaşmasından sonra İngiliz ve İskoç göçmenlerin yerleşmeye başladıkları ülke, 1891`de İngilizlerin Nyassaland himaye bölgesini oluşturdu. 1953`te Nyassaland, Rodezya ve Nyassaland Federasyonu`nun bir parçasını oluşturduysa da, ulusçu hareketin gelişmesi sonucunda, 1963`te federasyon dağıtıldı ve 1964`te Malavi ba­ ğımsızlığa kavuştu. 1966`da cumhurbaşkanlığına seçilen Dr. H. Kamuzu Banda`nın 1971 `de ömür boyu cumhurbaşkanı ilan edildiği ülkede, Malavi Kongre Partisi`nin (MKP) tek yasal parti olduğu, 1966 Anayasası`na göre Millet Meclisi`nin 112 üyesinin 5 yıl için seçildiği (cumhurbaşkanı­ nın meclise istediği sayıda ek milletvekili atama hakkı vardı) bir rejim kuruldu. Uzun süre Güney Afrika Cumhuriyeti`yle diplomatik ilişkilerini kesmeyen tek siyah Afrika devleti olan Malavi, 1990 yıllarının başında siyasal açıdan gün geçtikçe yalnız kaldıysa da, cumhurbaşkanı Banda, siyasal reform isteklerine karşı direnmeyi sürdürdü. Otuz yıldır ilk kez hükümet karşıtı gösteriler patlak vermesi sonucunda, 1992`de çok partili rejime geçme kararı alındı ve yurt dışına kaçmış olan muhalefet önderleri dönerek, Çok Partili Demokrasi İçin Birleşik Cephe`yi (ÇPDİBC) oluşturdular. Aynı yıl, insan hakları konusunda gösterilerin yapıldığı ülkede, ilk muhalif gazeteler yayınlanmaya başlandı ve siyasal tutukluların bir bö­ lümü serbest bırakıldı. 14 Haziran 1993`te çok partili sisteme geçilip geçilmemesi konusundaki halkoylamasında, katılanların % 63`ünün geçilmesi yolunda oy kullanmasının ardından, muhalefet önderleri Banda`dan,ımuhalefet partilerinin üyelerini de içerecek bir koalisyon hükümeti kurmasını ve 1993 yılı sonuna kadar Millet Meclisi üyeliği ve cumhurbaşkanlığı için çok partili seçimlere gidilmesini istediler. Bu isteğin hemen ardından yapılan Anayasa deği­ şiklikleriyle muhalefet partileri yasallaştırıldı ve Banda yurt dışındaki binlerce siyasal sürgün için af çıkarıldığı­ nı, 1994`te seçimlere gidileceğini açıkladı.