Isparta
Eskiçağ`da Yunanistan`da kent. Peloponnesos yarımadasında Eurotas ırmağının suladığı verimli bir vadide yeralan İsparta`dan (Sparta, Lakedemonıa da denir), günümüze pek az şey kalmıştır. Med savaşları sırasında Atina, İsparta ordusundan yardım istediyse de Ispartalılar. Dara`ya karşı Atina`ya yardımda geciktiler; ama, on yıl sonra, Thermopylai geçidini savunmak için son askerlerine kadar savaşarak kendilerini bağışlattırdılar. Atina ve İsparta, böylece Perslere karşı koymayı başardılarsa da, ittifakları uzun sürmedi. Korinthos ile Atina arasında bir anlaşmazlık yüzünden patlak veren Peloponnesos savaşı, 27 yıl sürdü (İ.Ö. 431 -İ.Ö. 404). Bu savaşı kazanan İsparta, gücünü 30 yıl daha sürdürdü. Kendini güçlü hissedince, İran`ın işlerine karışmak istediyse de, yenilgi üstüne yenilgiye uğradı. Kral .
“Eskiçağ`da Yunanistan`da kent. Peloponnesos yarımadasında Eurotas ırmağının suladığı verimli bir vadide yeralan İsparta`dan (Sparta, Lakedemonıa da denir), günümüze pek az şey kalmıştır. “
Eskiçağ`da Yunanistan`da kent. Peloponnesos yarımadasında
Eskiçağ`da Yunanistan`da kent. Peloponnesos yarımadasında Eurotas ırmağının suladığı verimli bir vadide yeralan İsparta`dan (Sparta, Lakedemonıa da denir), günümüze pek az şey kalmıştır. Med savaşları sırasında Atina, İsparta ordusundan yardım istediyse de Ispartalılar. Dara`ya karşı Atina`ya yardımda geciktiler; ama, on yıl sonra, Thermopylai geçidini savunmak için son askerlerine kadar savaşarak kendilerini bağışlattırdılar. Atina ve İsparta, böylece Perslere karşı koymayı başardılarsa da, ittifakları uzun sürmedi. Korinthos ile Atina arasında bir anlaşmazlık yüzünden patlak veren Peloponnesos savaşı, 27 yıl sürdü (İ.Ö. 431 -İ.Ö. 404). Bu savaşı kazanan İsparta, gücünü 30 yıl daha sürdürdü. Kendini güçlü hissedince, İran`ın işlerine karışmak istediyse de, yenilgi üstüne yenilgiye uğradı. Kral Artakserkses, Yunan sitelerinin tümünü birden İsparta`ya karşı kışkırtmayı başardı. Bunun üstüne İsparta, bütün Asya Yunanlılarını Pers kralına bırakan Antalkidas antlaşmasını imzalamak zorunda kaldı. Birkaç yıl sonraysa, İsparta ordusu Leuktra`da Thebai ordusuna yenilince, Messenia ve Lakonia, Thebaililer tarafından işgal edildi. Bu yenilgi, İsparta`yı büyük ölçüde zayıflattı; Romalılar İ.Ö. 146`da kenti ele geçirdiklerinde, İsparta siyasal önemini yitirmiş bir kasabadan başka şey değildi. Gücünü ve başarısını yurttaşlarının savaşçılık değerlerine bağlamış olan kent, böylece, yok olup gitti.. Ispartalılar, her türlü dış etkiye düşman, mutlak bir toplumsal ayrım güden, bir `efendiler` ulusuydu. En hor görülen kast, heilotes (savaş tutsakları) sınıfıydı. Kentte 4 000 kentli yurttaş (homoioi,|yani eşitler)egemenliğinde, 100 000 heilotes (toprağı işlemekle yükümlüydüler) ve 250 000 perioikos (komşu) yaşamaktaydı. İsparta devleti^ sırayla orduya komuta eden iki kralın yönetimindeydi. Senato tarafından bir yıl süreyle seçilen denetçiler (ephoros) de, kralları denetlemekle görevliydiler. Senato üyeleri, ileri gelen ailelerin 60 yaşını geçmiş üyelerinden seçilen 28 gerontes`ten oluşmaktaydı. Bütün Ispartalıların, önemli kararların oylandığı halk kuruluna (Apella) katılma hakkı vardı. Devlet, Ispartalıların yaşamında önemli yer tutmaktaydı. Yeni doğan bebekler, bebeği kabul ya da ret hakları bulunan geronteslere gösterilir, reddedilme durumunda bebek bir dağın tepesinden aşağı atılırdı. 7 yaşından başlayarak, çocuklara çok sıkı bir askerlik ve beden eğitimi yaptırılırdı. Ergenlik çağında asker olan İsparta yurttaşları, 60 yaşına kadar asker olarak kalırlardı.
Isparta (kent)
Isparta ilinin merkezi. İsparta kenti, Akdeniz Bölgesi`nin iç kesiminde `GöllerYöresi`nde, Akdağ kütlesini kuşatan tepelerin kuzey eteği ile İsparta ovasının temas alanında kurulmuştur. TARİH Adı Eskiçağ`da aynı yerde bulunan Baris kentinden kaynaklanan (Baris adı İbarita`ya dönüşmüş, bu ad da zamanla İsparta biçimini almıştır) İsparta kenti, Ortaçağ`da müslüman Araplar ile Bizans devleti arasında birkaç kez el değiştirdi. 1204`te Anadolu Selçuklularının topraklarına katılıp, Moğol istilası sonrasında Anadolu Selçukluları devİetinin çökmesiyle, yörede kurulan Hamİtoğullari Beyliği`nin başlıca kentleri arasına girdi. Daha sonra Osmanlılar ile Karamanoğulları arasında sık sık el değiştirip, Çelebi Mehmet döneminde kesin olarak Osmanlı topraklarına katıldı. Osmanlı yönetim örgütünde Hamit sancağının .
“Isparta ilinin merkezi. İsparta kenti, Akdeniz Bölgesi`nin iç kesiminde `GöllerYöresi`nde, Akdağ kütlesini kuşatan tepelerin kuzey eteği ile İsparta ovasının temas alanında kurulmuştur. “
Isparta ilinin merkezi. İsparta kenti, Akdeniz Bölgesi`nin
Isparta ilinin merkezi. İsparta kenti, Akdeniz Bölgesi`nin iç kesiminde `GöllerYöresi`nde, Akdağ kütlesini kuşatan tepelerin kuzey eteği ile İsparta ovasının temas alanında kurulmuştur. TARİH Adı Eskiçağ`da aynı yerde bulunan Baris kentinden kaynaklanan (Baris adı İbarita`ya dönüşmüş, bu ad da zamanla İsparta biçimini almıştır) İsparta kenti, Ortaçağ`da müslüman Araplar ile Bizans devleti arasında birkaç kez el değiştirdi. 1204`te Anadolu Selçuklularının topraklarına katılıp, Moğol istilası sonrasında Anadolu Selçukluları devİetinin çökmesiyle, yörede kurulan Hamİtoğullari Beyliği`nin başlıca kentleri arasına girdi. Daha sonra Osmanlılar ile Karamanoğulları arasında sık sık el değiştirip, Çelebi Mehmet döneminde kesin olarak Osmanlı topraklarına katıldı. Osmanlı yönetim örgütünde Hamit sancağının merkezi olan, Kanuni Sultan Süleyman döneminde önemli birticaret merkezi haline gelen İsparta, sonraki dönemlerde Celali ayaklanmalarından zarar görerek, ekonomik yönden geriledi. Tanzimat`tan sonra, eyalet sisteminden vilayet sistemine geçilirken, Konya vilayetine bağlı bir sancak merkezi oldu. GÜNÜMÜZDE İSPARTA Cumhuriyet dönemi başlarında aynı adlı ilin merkezi olan İsparta`nın, 1927 sayımında 15 855 olan nüfusu, önceleri yavaş artarak 1955 yılına kadar 20 000`i geçemedi (1950`de 18 363). 1955`te 24 567 olan nüfus 1955`ten sonra hızla gelişerek, 1970`te 50 000`i (40 905), 1985`te 100 000`i, 1990`da 110 000`i (112 117) aştı. İsparta kenti günümüzde önemli halı üretim ve ticareti merkezlerinden biridir. Gülyağcılığı da, önemli bir gelir kaynağıdır.
Isparta (il)
Akdeniz Bölgesi`nin batısında `Göller Yöresi` adı verilen yörede il. Yüzölçümü 8 933 km2, nüfusu 1990 sayımına göre 434 771 olan İsparta ili 13 ilçeye ayrılmıştır: Merkez, Aksu, Atabey, Eğirdir, Gelendost, Gönen, Keçiborlu, Senirkent, Sütçüler, Şarkikaraağaç, Uluborlu, Yalvaç, Yenişarbademli. Doğuda Konya, güneyde Antalya, güneybatıda Burdur, kuzeybatı ve kuzeyde Afyon illeriyle sınırlı olan İsparta ilinin yüzeyşekillerini, kalker yapılı çukur alanlar ile bu alanları çevreleyen, Batı Toroslar`a bağlı dağlar oluşturur: İlin kuzeydoğu sınırı üstünde Sultan dağları; daha batıda Anamas ve Dedegül dağları; ilin orta kesiminde Barla dağı, Akdağ ve Daras dağı. Barla dağı, İsparta kentinin kuzeydoğusunda, öbürleri doğu ve güneyindedir. İsparta ilinde, dağlar arasındaki çukur ovaların en önemlisi, .
“Akdeniz Bölgesi`nin batısında `Göller Yöresi` adı verilen yörede il. Yüzölçümü 8 933 km2, nüfusu 1990 sayımına göre 434 771 olan İsparta ili 13 ilçeye ayrılmıştır: Merkez, Aksu, “
Akdeniz Bölgesi`nin batısında `Göller Yöresi`
Akdeniz Bölgesi`nin batısında `Göller Yöresi` adı verilen yörede il. Yüzölçümü 8 933 km2, nüfusu 1990 sayımına göre 434 771 olan İsparta ili 13 ilçeye ayrılmıştır: Merkez, Aksu, Atabey, Eğirdir, Gelendost, Gönen, Keçiborlu, Senirkent, Sütçüler, Şarkikaraağaç, Uluborlu, Yalvaç, Yenişarbademli. Doğuda Konya, güneyde Antalya, güneybatıda Burdur, kuzeybatı ve kuzeyde Afyon illeriyle sınırlı olan İsparta ilinin yüzeyşekillerini, kalker yapılı çukur alanlar ile bu alanları çevreleyen, Batı Toroslar`a bağlı dağlar oluşturur: İlin kuzeydoğu sınırı üstünde Sultan dağları; daha batıda Anamas ve Dedegül dağları; ilin orta kesiminde Barla dağı, Akdağ ve Daras dağı. Barla dağı, İsparta kentinin kuzeydoğusunda, öbürleri doğu ve güneyindedir. İsparta ilinde, dağlar arasındaki çukur ovaların en önemlisi, kabaca daire biçiminde oİan İsparta ovasıdır. İsparta ovasından bazı küçük tepelerle ayrılmış iki çukur alan daha vardır: Kuzeyde Bozanönü ovası; kuzeydoğuda Kuleönü ovası. İsparta`nın iklimi, sıcak yazları ve soğuk kışlarıyla kara iklimi özellikleri göstermekle birlikte-, yağışların mevsimlere bölünüş biçimi bakımından (en yağışlı mevsim kış, en kurak mevsim yaz) Akdeniz iklimine benzer. İl merkezindeki meteoroloji istasyonunun kayıtlarına göre, en soğuk ay ortalaması 1,8 °C, en sıcak ay ortalaması 23,2 °C, günümüze kadar kaydedilen en düşük sıcaklık -17,8 °C (5.1.1942), en yüksek sıcaklık 37,5 °C`tır (1.8.1930). Yıllık yağış tutarı, ortalama 619 mm`dir. istatistikler, il topraklarının aşağı yukarı 1/3 kadarını ormanlık olarak gösterirlerse de, bu, çalılıkların da katıldığı alanların oranıdır. Gerçek orman alanları, il yüzeyinin yüzde 10`unu pek az geçer. Ovalık kesimler, çoğu yerde ağaçlı bozkırların bozulmasıyla, otsu bitkilerin egemen olduğu bozkır alanları görünümü almışlardır. İsparta ilinde önemli akarsu yoktur. İl sularının bir bölümü, Aksu ve Köprüsuyu aracılığıyla Akdeniz`e ulaşır. Bazı sular da, kapalı havzalarda son bulur. Tamamı İsparta ili sınırları içinde bulunan en büyük göl, Eğirdir gölüdür (kuzey kesimine, `Hoyran gölü` adı verilir). Eğirdir gölünün güneyindeki Kovada gölü ile İsparta ovasının güneybatısındaki Gölcük, ilin öbür önemli gölleridir. Büyük kesimi Konya ilinde bulunan Beyşehirgölü ile büyük kesimi Burdur ilinde bulunan Burdur gölünün küçük birer kesimleri, İsparta ili sınırları içinde kalır. EKONOMİ İsparta ilinde, ekonomik etkinliklerin başında tarım gelir. En çok, tahıl tarımı yapılır. Tahıl türleri arasında ilk iki sırayı buğday ve arpa alır. Sanayi bitkilerinden şekerpancarı ve haşhaş ekimi ağır basar. Az miktarda tütün de yetiştirilir. İsparta`nın tarımsal özelliklerinden biri, gül bahçelerinin geniş yertutmasıdır. Dikili alanların çoğu, üzüm bağlarına ve meyveliklere ayrılmıştır. Ayrıca, taze sebze de üretilir. İlin hayvan varlığı arasında koyun başta gelir; keçi sayısı da koyuna yakındır. Eğirdir gölünde, tatlı su balıkçılığı yapılır. İsparta ilinin en önemli yeraltı gelir kaynağı, Keçiborlu`da bulunan kükürt yataklarıdır. İlin çeşitli yerlerinde linyite de rastlanır. Başlıca sanayi kuruluşları, Etibank`ın Keçiborlu Kükürt İşletmesi, halı fabrika ve atölyeleri, gülyağı ve gülsuyu çıkarılan tesislerdir. İsparta`da birçok evde kadın ve kızların başlıca işi halı dokumaktır. Ayrıca, şarap fabrikası, çimento fabrikası, yem fabrikası, halı dokuma tezgâhları yapan yerler, yün ipliği ve boya yapımevleri sayılabilir. ULAŞIM İlin başlıca karayolları, il merkezini Ağlasun ya da Burdur üstünden Antalya`ya bağlayan yol ile Eğirdir-Şarkikaraağaç- Beyşehir üstünden Konya`ya bağlayan yoldur. İsparta ayrıca, İzmir ve Ankara`ya da düzgün yollarla bağlanır. Dinar ve Afyon üstünden gelen demiryolu, Eğirdir`e kadar uzanır. Bu hattan Boza nönü istasyonunda ayrılan bir şube hattı, Isparta kentine varır.
