Gaziantep (kent)
Gaziantep ilinin merkezi. Gaziantep yaylası adı verilen dalgalı arazinin aşağı yukarı ortasına rastlayan bir noktada, Fırat ırmağına karışan Sacur çayının kolu Allaben deresinin vadisinde kurulmuş olan Gaziantep kenti, demiryolu ve karayoluyla çeşitli doğrultulara bağlanan önemli bir ulaşım merkezidir. Gaziantep yöresinin tarihsel merkezi, günümüzde Gaziantep kentinin 10 km kadar kuzeyinde bulunan Dolike (günümüzdeki Dülük köyü) kentiydi. Elden ele geçtikten sonra, VII. yy`da müslüman Araplar tarafından BizanslIlardan alınan Dolike kenti, XI. yy`da da Selçuklu Türkleri tarafından fethedildi. Daha önemli bir konumda bulunduğu halde, Türklerin Anadolu`ya girişine kadar büyük bir dinsel merkez olan Dülük`ün gölgesinde kalmış olan Gaziantep (o dönemde adı Ayın- tap`tı ) Türk egemenliğine girince gelişmeye başladı. 1098`de Haçlılar .
“Gaziantep ilinin merkezi. Gaziantep yaylası adı verilen dalgalı arazinin aşağı yukarı ortasına rastlayan bir noktada, Fırat ırmağına karışan Sacur çayının kolu Allaben deresinin vadisinde “
Gaziantep ilinin merkezi. Gaziantep yaylası adı verilen
Gaziantep ilinin merkezi. Gaziantep yaylası adı verilen dalgalı arazinin aşağı yukarı ortasına rastlayan bir noktada, Fırat ırmağına karışan Sacur çayının kolu Allaben deresinin vadisinde kurulmuş olan Gaziantep kenti, demiryolu ve karayoluyla çeşitli doğrultulara bağlanan önemli bir ulaşım merkezidir. Gaziantep yöresinin tarihsel merkezi, günümüzde Gaziantep kentinin 10 km kadar kuzeyinde bulunan Dolike (günümüzdeki Dülük köyü) kentiydi. Elden ele geçtikten sonra, VII. yy`da müslüman Araplar tarafından BizanslIlardan alınan Dolike kenti, XI. yy`da da Selçuklu Türkleri tarafından fethedildi. Daha önemli bir konumda bulunduğu halde, Türklerin Anadolu`ya girişine kadar büyük bir dinsel merkez olan Dülük`ün gölgesinde kalmış olan Gaziantep (o dönemde adı Ayın- tap`tı ) Türk egemenliğine girince gelişmeye başladı. 1098`de Haçlılar tarafından işgal edilen Ayıntap, 52 yıl sonra Türk hükümdarı Nurettin Zengi`nin Haçlıları kentin önünde bozguna uğratmasıyla (1150) işgalden kurtuldu. Eyyubilere geçen kent, 1270`te İlhanlılartarafından alındıysa da, 1273`te Mısır Memluklularına geçti. Daha sonra Dulkadıroğulları Beyliği tarafından alınıp, 1516`da kesin olarak Osmanlı topraklarına katıldı. XVIII. yy`da 32 mahallesi, 140 camisi bulunan kent, 1839 Nizip’Savaşı`nda,‘Mısırlılara geçtiyse*de,`kısa süre sonra geri alındı. XIX. yy. sonlarında nüfusunun 43 000 dolayında olduğu, XX. yy. başlarındaysa 50 000`i geçtiği sanılan kent, 15 Ocak 1919`da İngilizlertarafından işgal edilip, aynı yılın ekim ayında Fransızlara verildi. Ama kent halkının kesintisiz direnmesi sonucunda, 25 Aralık 1921 `de Fransız askerleri tarafından boşaltıldı ve halkın kahramanca direnişinden dolayı, `Gaziantep` diye adlandırıldı. GÜNÜMÜZDE GAZİANTEP Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı yıllarında önemli ölçüde gerileyen Gaziantep`in nüfusu, 1927`de yapılan cumhuriyetin ilk nüfus sayımında 39 600`dü, 1935`te 50 000`i (50 965), 1960`ta 100 000`i (124 097), 1970`te 200 000`i (227 652), 1975`te 300 000`i (300 882) aştı. 1985`te 500 000`e yaklaşıp (478 635), 1990`da 600 OOO`i aştı (603 434). Günümüzde Gaziantep kentinin alçak semtleri 800 m yükseltide yayılır. Yükselti orta kesimlerde 850 m`yi, kalenin bulunduğu semtlerdeyse 910 m`yi bulur. Güneydoğu Anadolu Bölgesi`nin birinci, Türkiye`nin altıncı büyük kenti olan Gaziantep, nüfus artışına paralel olarak alan bakımından da genişlemiş ve demiryolu istasyonunun kuzeyine taşmıştır. Gaziantep canlı bir ticaret ve endüstri sanayi (dokuma ve çimento sanayileri, yağ ve sabun fabrikaları, deri işçiliği) merkezidir. Geleneksel uğraşlardan tatlıcılık ve şarapçılık da sürdürülmektedir.
Gaziantep (il)
Büyük bölümü Güneydoğu Anadolu Bölgesi`nde,batıda kalan küçük bir kesimiyse Akdeniz Bölgesi sınırları içinde yeralan il. Yüzölçümü 7 642 km2, nüfusu 1990 sayımında 1 140 594, merkezi Gaziantep kenti olan Gaziantep ili, 10 ilçeye ayrılmıştır: Şahinbey, Şehitkâ- mil, Araban, İslahiye, Kargamış, Kilis, Nizip, Nurdağı, Oğuzeli, Yavuzeli. Güneyde Suriye toprakları,doğuda Şanlıurfa, kuzeydoğuda Adıyaman, kuzeyde Kahramanmaraş, batıda Adana, güneybatıda Hatay illeriyle sınırlı olan Gaziantep ilinin doğu kesimleri, yükseltisi 500-700 m arasında değişen bir yayla görünüşündedir. Güneye ve doğuya doğru yüksekliğini yitiren bu yayla, birçok akarsuyla yarılarak az çok tepelik bir görünüm almıştır. Gaziantep kentinin batısındaysa, yükselti artar ve Büyük Sof doruğunda 1 496 m`yi bulur. Bu yüksekliklerinhemen batısında, .
“Büyük bölümü Güneydoğu Anadolu Bölgesi`nde,batıda kalan küçük bir kesimiyse Akdeniz Bölgesi sınırları içinde yeralan il. Yüzölçümü 7 642 km2, nüfusu 1990 sayımında 1 140 594, merkezi “
Büyük bölümü Güneydoğu Anadolu Bölgesi`nde,batıda
Büyük bölümü Güneydoğu Anadolu Bölgesi`nde,batıda kalan küçük bir kesimiyse Akdeniz Bölgesi sınırları içinde yeralan il. Yüzölçümü 7 642 km2, nüfusu 1990 sayımında 1 140 594, merkezi Gaziantep kenti olan Gaziantep ili, 10 ilçeye ayrılmıştır: Şahinbey, Şehitkâ- mil, Araban, İslahiye, Kargamış, Kilis, Nizip, Nurdağı, Oğuzeli, Yavuzeli. Güneyde Suriye toprakları,doğuda Şanlıurfa, kuzeydoğuda Adıyaman, kuzeyde Kahramanmaraş, batıda Adana, güneybatıda Hatay illeriyle sınırlı olan Gaziantep ilinin doğu kesimleri, yükseltisi 500-700 m arasında değişen bir yayla görünüşündedir. Güneye ve doğuya doğru yüksekliğini yitiren bu yayla, birçok akarsuyla yarılarak az çok tepelik bir görünüm almıştır. Gaziantep kentinin batısındaysa, yükselti artar ve Büyük Sof doruğunda 1 496 m`yi bulur. Bu yüksekliklerinhemen batısında, güneybatı-kuzeydoğu doğrultulu, oluk biçimli çukur bir alan yeralır. Kuzeyde Kahramanmaraş, güneyde de Hatay illeri içinde süren bu oluk biçimli alanın batısında, Amanos dağları dik bir duvar halinde yükselir. Genellikle Akdeniz ikliminin etkisi altında olan Gaziantep ilinde, denizden uzaklık, yükselti ve deniz ile il toprakları arasına girmiş dağlık kütleler bulunması nedeniyle, bu iklim az çok kara iklimi özellikleri alır. Zeytin ağaçlarının daha çok ilin güney kesimlerinde bulunması da, Akdeniz ikliminin il içinde sınırlı kaldığını gösterir. En soğuk ay ortalaması 2,6 °C, en sıcak ay ortalaması 27,1 °C`tır. Gaziantep kentindeki meteoroloji istasyonunun verilerine göre, günümüze kadar görülen en düşük sıcaklık -17,5 °C (15.1.1950), en yüksek sıcaklıksa 42,8 °C`tır (2.8.1957). Daha güneyde olan Kilis kentindeyse, Akdeniz iklimine daha çok uyan değerler kaydedilmiştir: En soğuk ay ortalaması 5,4 °C; en sıcak ay ortalaması 28 °C; günümüze kadar görülen en düşük sıcaklık -12 °C (19.1.1964 ve 19.2.1967), en yüksek sıcaklık 47 °C (8.8.1956). Yıllık yağış tutarları, Gaziantep`te 559 mm, Kilis`te 543 mm, Nizip`te 464 mm`dir. Bu üç kentte de en çok yağış kış aylarında düşer. En kurak mevsim yazdır. İlin doğal bitki örtüsünde, uzun yıllardır yok edilen orman, birçok yerde ortadan kalkmış ya da yerini makiye bırakmıştır. Birçok kesim, ilkbaharda yeşeren, yazın kuruyan otsu bitkilerin egemen olduğu bozkır görünüşündedir. İlin en önemli akarsuyu, Şanlıurfa iliyle sınırı oluşturan Fırat ırmağıdır. Fırat`a, Gaziantep yaylasını yarıp gelen bazı küçük akarsular karışır: Karasu, Nizip suyu, Sa- curçayı vb. İlin batı kesimindeki bazı sularsa, Asi ırmağı aracılığıyla Akdeniz`e dökülür: Afrin çayı, Karasu, vb. Karasu üstündeki Tahtaköprü barajının gerisinde oluşan gölün yüzölçümü 23 kırd`dir. EKONOMİ Gaziantep ilinde, genel olarak başlıca gelir kaynağı tarımdır. Ekili alanların büyük bölümü buğday tarlalarına ayrılmıştır. Öbür tahıl türleri ya hiç ekilmez ya da çok önemsizdir; bazı türlerse, yalnızca bazı yıllarda ekilir. Baklagiller arasında mercimek, öbürleriyle karşılaştırılamayacak kadar ağır basar. Sanayi bitkilerinden pamuk başta gelir ve özellikle İslahiye ilçesinde ekilir. İlde dikili alanlar geniş yer kaplar (bütün il yüzeyinin yüzde 20`si): Güneydoğu Anadolu Bölgesi içinde bağların ve zeytinliklerin en yaygın olduğu il Gaziantep`tir (özellikle Kilis, Nizip ve Oğuzeli ilçeleri). Kilis ilçesi, aynı zamanda, zeytin ağaçlarının da en çok yoğunluk kazandığı kesimdir. İlde çeşitli meyve de yetiştirilmekle birlikte antepfıstığı üretimi, tümünü geride bırakır. Hayvancılık, tarım alanlarının genişlemesi nedeniyle pek fazla gelişmemiştir. Gaziantep ili sınırları içinde, zaman zaman işletilen krom ye manganez yatakları vardır. Krom, merkez ilçede ve İslahiye ilçesinde, manganezse Kilis ilçesinde çıkarılır. Gaziantep,Güneydoğu Anadolu Bölgesi`nde sanayinin en çok gelişmiş olduğu ildir. En yaygın sanayi tesisleri özellikle il merkezinde bulunan içki, zeytinyağı, sabun, deri işleme fabrikalarıdır. ULAŞIM İlin başlıca ulaşım ekseni, Çukurova`dan gelerek, Gaziantep üstünden Şanlıurfa ve Mardin`e giden batı-doğu doğrultulu karayoludur. Bu yoldan, Kahramanmaraş`a ve Kilis üstünden Antakya`ya giden kollar ayrılır.
