DEVEDİKENi bitki
(Herba Cardui mariae)
Silybum marianum (L). Gaertner (Syn : Carduus marianus L.) (Compositae) türünün çiçekli dallarıdır. Bu tür 30 - 100 cm yükseklikte, gövdesi köşeli, seyrek tüylü, 1 - 2 yıllık otsu bir bitkidir. Yiapraklar soluk yeşil renkli, beyaz damarlı, kenarları derin dişli ve dikenli. Çiçekler baş şeklinde bir arada, mor (nadiren beyaz) renkli. Meyva 7 mm kadar uzunlukta, esmer renkli, uç kısnnnda 15 mm kadar uzunlukıta, düşücü ve beyaz renkli bir tüy demeti bulunur. Akdeniz ve Kar·adeniz bölgelerinde yaygın bir türdür. Yol ve tarla kenarları ve boş tarlalarda yetişir.
Bitki tanen, rezin, uçucu yağ ve acı maddeler taşımaktadır. Meyvada sabit yağ (% 25 - 30), nişasta, tanen ve flavono-lignan türevi bileşikler (Silibin, Silidianin, Silikristin ve diğerleri) bulunmakta;clır (1 - 5). Toprak üstü kısmı idrar .
“
(Herba Cardui mariae)
Silybum marianum (L). Gaertner (Syn : Carduus marianus L.) (Compositae) türünün çiçekli dallarıdır. Bu tür 30 - 100 cm yükseklikte, gövdesi köşeli, seyrek “
(Herba Cardui mariae)
Silybum marianum
(Herba Cardui mariae)
Silybum marianum (L). Gaertner (Syn : Carduus marianus L.) (Compositae) türünün çiçekli dallarıdır. Bu tür 30 - 100 cm yükseklikte, gövdesi köşeli, seyrek tüylü, 1 - 2 yıllık otsu bir bitkidir. Yiapraklar soluk yeşil renkli, beyaz damarlı, kenarları derin dişli ve dikenli. Çiçekler baş şeklinde bir arada, mor (nadiren beyaz) renkli. Meyva 7 mm kadar uzunlukta, esmer renkli, uç kısnnnda 15 mm kadar uzunlukıta, düşücü ve beyaz renkli bir tüy demeti bulunur. Akdeniz ve Kar·adeniz bölgelerinde yaygın bir türdür. Yol ve tarla kenarları ve boş tarlalarda yetişir.
Bitki tanen, rezin, uçucu yağ ve acı maddeler taşımaktadır. Meyvada sabit yağ (% 25 - 30), nişasta, tanen ve flavono-lignan türevi bileşikler (Silibin, Silidianin, Silikristin ve diğerleri) bulunmakta;clır (1 - 5). Toprak üstü kısmı idrar anttıncı, ateş düşürücü, romatizma ağrılarını azaltıcı, yatıştırıcı ve iştah açıcı olarak etkilidir. İnfusyonu (% 5) yemeklerden önce bir bardak içilercik kullanılır. Meyvaları, aiktarlarda `Devedikeni tohumu` (Semen Cardui mariae) ismi altında sa;tılmaktadır. Karaciğer hastalıkianna karşı ve safra arttırıcı olarak tozu bal ile karıştırılarBJk veya meyvalardan haztdanan dekoksiyon (% 5) kullanılmaktadır. Son yıllarda silymarin (flavo-lignan karışımı) taşıyan hazır ilaçlar, dış ülkelerde, fazla alkol kullanmaktan ileri gelen karaciğer hastalıklarına karşı kullanılmaya başlanmıştır. Gövdesi kabuğu soyulduktan sonra, taze olarak yenir.
Diğer isimler : Akkız, Devedikeni, Deve kengeli, Kengel, Kıbbun (Antakya), Meryemana dikeni, Sütlükengel, Şevkülmeryem.
Onopordon tauricum Willd. (Eşekdikeni) : 60 - 100 cm yükseklikte, seyrek tüylü, dikenli yapraklı ve iki yıllık otsu bir bitkidir. Çiçekler 2 - 5 cm çapında ve dikenli kapitulurnlarcia toplanmış ve genellikle 1ey1ak renklidir. Meyva köşeli, grimsİ renkli, siyah lekeli, üzerindeki tüy demeti pas renkli ve meyvalardan kolaylıkla ayrılır. Kuzey ve Orta Anadoluda yaygın bir bitkidir. Meyvalar aktarlarda `Devedikeni tohumu` ismi altında satılır ve karaciğer hastalıklarma karşı kullamlır. O. acanthium L. (Kocabaş) : 30 - 180 cm yükseklikte, iki yıllık, gövde ve yaprakları kuwetli di,kenli, yapraklar sapsız ve kenarları dişli dikenli, alt yüzleri keçe gibi beyaz tüylü, çiçekler büyük kapitulumlard`a toplanmış ve kırmızı renkli, otsu bir bitkidir. Bilhassa Doğu Anadoluda, yol ve tarla kenarlarında, yetişmektcdir. Çiçekli dallar ve kökü idrar arttırıcı, ateş düşürücü, midevi ve iştah açıcı olarak, dekoksiyon halinde (% 2 - 5), kullanılmaktadır.
Scolymus hispanicus L. (Altındikeni, Sarıdiken) : 70 - 80 cm kadar yükselebilen dikenli, tüylü, iki veya çok yıllık o:tsu bir bitkidir. Yapraklar sapsız, parçalı, parçaların uçları dikenli. Çiçekler gövde ucunda kapitulumlarda toplanmış, korolla sarı renkli ve dış yüzden beyaz tüylü. Trakya, Onta Anooolu ve sahil bölgelerinde yaygın bir bitkidir. Toprak üstü kısımları ve kökü, idrar arttırıcı ve taş düşürücü olarak, infusyon halinde (o/o 2 - 5) kullanılmaktadır.
Anadoluda yaygın olan S. maculatus L. türü de aynı maksatlar için kullanılmaktadır.
Atractylis gummifera L. (Syn : Cariina gummifera (L.) Less.) (Beyaz devedikeni) : Gövde yapmayan, pembe veya kırnuzı çiçekli, yaprakları dikenli, çok yıllık otsu bir ıbitkidir. Meyva olgunlaştığı smada, braktelerin üzerinde bir süt meydana gelir ve bu siit kuruyarak bir zamk halini alır. Bitkiye bu nedenle `gummifera (zanık taşıyan)` ismi verilmiştir. Memleketimizde, Batı Anadoluda (İzmir) bulunur. Kökler innlin ve atractilin isimli bir glikozit taşır. Bu glikozitte şeker olarak glikoz bulunur. Aglikon kısmı diterpen yapısındadır. Bu türün kökleri (Radix Carlinae gummiferae) eskiden Arap hekimleri tarafından, bilhassa haricen, yara iyi edici olarak kullanılırdı` Dalıilen kullamlnıaz, çiinkü çok zehirlidir. Yanlışlıkla yenmesi sonucu bazı zehirlenmelerc rastlamlmaktaıdır.
Diğer isimler : Beyaz kurtluca.
