A b e rd e e n |(yönetim bölümü). (sehir)
26-01-2022
A b e rd e e n |(yönetim bölümü)., İskoçya`da eski yönetim bölümü. Kuzey Denizi kıyılarında
yayılan Aberdeen yönetim bölümünün toprakları,
1974`te Grampian yönetim bölgesine bağlanmıştır.
Güneybatı kesiminden Grampian dağlarının geçtiği,
Dee, Don, Deveron ve Ythan ırmakları tarafından sulanan
bölgenin, kıyı kesiminde başlıca etkinlik balıkçılık,
iç kesimlerdeyse tarım (yulaf, yemlik pancar) ve hayvancılıktır
(koyun ve sığır).
İ.Ö. yaklaşık 2000`de yerleşilen Aberdeen toprakları,
XII. yy`daki din savaşlarında, kralcıların başlıca direnme
merkezi olmuştur. Dee vadisinde yer alan İskoçya
krallık sarayı Balmoral kalesinin yapımı, 1856`da tamamlanmıştır.
Gelibolulu Ali (kisi)
26-01-2022
Gelibolulu Ali, Türk yazarı ve şairi (Gelibolu 1541 -Cidde 1600). Çağının
önde gelen bilginlerinden ders alan Gelibolulu Ali
(asıl adı Mustafa Bin Ahmet ö/n/Abdu//a/7 tır),müderrislik
yaparken, o sıralar veliaht olan Şehzade Selim`e
Mihr-üMah(î 561) adlı yapıtını sunarak, şehzadenin lalası
Mustafa Paşa`nın maiyetine atandı. Mısır`a gönderilen
Lala Mustafa Paşa`nın yanında divan kâtipliği (1568)
yapıp, onunla Kıbrıs fethine katıldı. Bir süre Ferhat Paşa`nın
divan kâtipliğini yaparak Bosna`da kaldı ve yine
Lala Mustafa Paşa`yla birlikte İran seferine (1577)
çıktı.
İran seferinin başarısızlığa uğraması üstüne görevden
alınan paşayla birlikte İstanbul`a dönüp, koruyucusunun
ölümünden sonra sıkıntıya düştüyse de, edebiyat
ve tarih çalışmalarını aksatmadı. Yeniçeri kâtipliği
(1591), Sivas defterdarlığı (1595), Kayseri sancak beyliği
yapıp, Cidde paşasıyken öldü.
Edebiyata şiirle giren Gelibolulu Ali, sonra düzyazıya
kayarak, tarih alanında verdiği yapıtlarla ün salmış, XVI.
yy`ın) en usta yazarı sayılmıştır. Ayrıca, biyografi, ahlâk,
terbiye, siyaset, din, tasawuf gibi alanlarda 50`ye yakın
yapıt vermiştir.
Başlıca yapıtları: Mihr-ü M ah(mesnevi), HeftMeclis
(Kanuni döneminin son zamanları ve Selim lll`nin tahta
çıkışı süslü bir anlatımla betimlenir), Türkçe Divan ,
Farsça Divan, Nusretname (İran seferini konu alır). Cami
ül-Hubur der Mecalis ül-Sur (Şehzade Mehmet`in
1582`deki sünnet düğünü anlatılır), Menakıb-ı Hünerveran
(hattatlar, müzehipler, mücellitler ve yaşamları
konusunda bilgi verilir), Künlül-Ahbar (Osmanlı tarihi),
Mirkat ül-Cihad(Arif Ali`nin Danişmendname`sinin eklerle
yeniden yazılmışı).
Amerikan futbolu (tarih)
26-01-2022
Amerikan futbolu, Amerika Birleşik Devletleri`nde seyirci toplama açısından
beyzbolla rekabet eden sert takım oyunu. Futbol
ile rugby`nin bir karışımı olan Amerikan futbolunun, liselerarası kolejler arası ve profesyonel takımlar arasındaki
maçlarını her karşılaşmada 50 000 -100 000 kişi ve
milyonlarca televizyon seyircisi izler.
Amerikan futbolu, Amerika Birleşik Devletleri`nde
son derece yaygın bir spor olmasına karşılık temelde
ABD`ye özgü bir spor olarak kalmış, biraz farklı kurallarla
oynandığı Kanada (sözgelimi, ABD`de bir takımın
11 kişiden oluşmasına karşılık, Kanada`da 12 kişiden
oluşur) dışında hiçbir yerde tutunmamıştır.
AMERİKAN FUTBOLUNUN KURALLARI
Amerikan futbolunun kuralları, rugby`den türeme, ama
ABD`de köklü değişiklikler yapılmış bir oyun olduğu
için, uzun süreli birevrim geçirmiştir. Kurallar, saldırı ile
savunma arasında bir denge kurmak ve bu sporun sert
yapısını hafifletmek için, sürekli olarak değiştirilir. Amerikan
futbolunun kuralları uzun bir liste oluşturur ve birçok
kişinin bu kuralları tam anlamıyla öğrenmesi güçtür.
Lise ve kolej takımları ile profesyoneller birbirinden
çok farklı kurallarla oynarlar. Kurallara uyulmasını, sahada
görevli hakemler sağlar. Lise maçlarında dört kişi
olan hakem sayısı, profesyonel futbolda yediye çıkar.
Amerikan futbolunun her üç düzeyinin (lise ve kolej takımları
ile profesyonel takımlar) ortak noktası, oynandığı
alanın boyutlarıdır: Kaleden kaleye 91,4 m uzunluğunda,
48,8 m genişliğinde çim bir alandır. 11`er kişiden
oluşan takımların oyuncuları, saldırı ve savunma
konumu alarak dizilirler. Oyuncular topu alıp koşarak,
pas vererek ve ayakla vurarak taşırlar. Alanın her iki
ucundaki çizgilere, kale çizgileri denir: Oyuncunun
amacı, bir oyuncunun topla birlikte öbür takımın kale
çizgisini geçerek sayı yapmasıdır.
Sayı yapmak. Bir oyuncu taşıdığı topla birlikte rakibin
kale çizgisini aşınca ya da topu geçirdiği bir arkadaş,
söz konusu çizgiyi geçince (touchdown yapma), takım
altı sayı kazanır. Bir takım kale çizgisini topla geçmek
yerine, topu rakip tarafından savunulan kalenin yatay
direğinin üstü ile yan direklerin arasından ayakla vurarak
geçirmeyi deneyebilir; takım, alan golü {field goal)
denilen bu durumda üç sayı kazanır. Kale direkleri,
Amerikan futbolunun oynandığı her üç düzeyde de iki
uç çizgisi üstündedir. Kolej futbolunda topu ayakla kaleden
geçirmek bir sayı, ama koşu ya da pasla kale çizgisini
geçirmek iki sayı kazandırır.
Oyunun oynanışı. Kolej maçları ya da profesyonel
maçlar 60 dakika, lise maçları 48 dakikadır. Oyun iki
yarıya bölünür, yarılar da, eşit olarak ikiye bölünür. Ancak,
kronometre her sayıdan sonra ve cezalar, ölçmeler,
yaralanmalar, oyun alanı dışına çıkmalar, yarım
paslar nedeniyle sık sık durdurulduğu için, maçlar aslında
çok daha uzun sürer. Takımların kısıtlı sayıda mola hakkı vardır; ama devre arasında dinlenmek için sahadan
ayrılır, bu arada stratejilerini yeniden gözden geçirirler.
Oyun bir başlangıç vuruşuyla başlar; takımlardan birinin
bir üyesi, yerdeki topa ayakla vurur. Başlangıç vuruşunu
hangi takımın yapacağı, oyunun başında yapılan
yazı-tura atışıyla saptanır. Daha sonraki oyunlaraysa,
bir merkez (çenter) oyuncusunun, takımının topu
ilerlettiği ve dizilme çizgisi denen noktada, topu bacaklarının
arasından geriye geçirerek beklerden birine vermesiyle
başlanır. Topla koşan oyuncuyu tutmak, savurmak,
gövdeyle engelleyip yere düşürmek, oyun alanının
dışına itmek, serbesttir. Vuruştan sonraki koşu sonunda
topa sahip olan takımın 4 saldırı (scrimmage) hakkı vardır.
Saldırı durumundaki takım herhangi bir `dört saldırı`
döneminde topu 10 yarda ilerletmeyi başaramazsa,
top karşı takıma geçer. Çoğunlukla kendi bölgesinde sıkışıp
kalan ve 10 yarda aşmak için çok az şansı olan takım,
rakibi kendi bölgesinde daha da geriletmek için topu
degajla ya da ayak vuruşuyla rakibin alanının derinliklerine
gönderir. Ancak savunma, oyunun herhangi
bir noktasında bir pası keserek ya da topla koşan oyuncunun
elinden düşürdüğü topu kaparak, topa sahip
olabilir. Genelde, Amerikan futbolu takımlarının hem saldırı, hem savunma için uzmanlaşmış oyuncuları vardır
ve bu oyuncular hakları olduğu halde, oyunun uzmanlıkları
dışındaki bölümüne (saldırı oyuncuları savunmaya,
savunma oyuncuları saldırıya) karışmazlar.
Malzeme. Amerikan futbolu oynamak için ana malzeme,
uzun ekseni 28-28,6 cm, kısa ekseni 17,09-17,04
cm olan, oval, içi lastik, dışı deri kaplı bir toptur; ağırlığı
396,9-425,25 gramdır. Ayrıca oyuncular, çeşitli
tipte koruyucu donanımlarıyla modern gladyatörlere
benzerler.
Gelibolu yarımadası (yer)
26-01-2022
Gelibolu yarımadası, Marmara Bölgesi`nin güney kesiminde yarımada. Çanakkale boğazı ile Ege denizi ve Saros körfezi arasında yeralan, Teke ve İlyasbaba burunlarıyla denize uzanan Gelibolu yarımadasında 400 m`yi aşan yükseltilere rastlanmaz; ama büyük ölçüde inişli çıkışlıdır. Uzunluğu kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda 95 km`yi bulur; genişliği 6 km-25 km arasında değişir. Büyük bölümü maki türleri ve kızılçam ormanlarıyla kaplıdır. Gelibolu ve Eceabat kentlerinin yer aldığı yarımadada, Birinci Dünya Savaşı`nda son derece kanlı çarpışmalar olmuş ve İtilâf Devletleri donanmaları, Türk kuwetlerinin başarılı direnmesi sonucunda çekilmek zorunda kalmışlardır (Bk. ÇANAKKALE SAVAŞLARI).
Gelibolu Yarımadası Ulusal Parkı (yer)
26-01-2022
Gelibolu Yarımadası Ulusal Parkı, Gelibolu yarımadasında, Çanakkale ili sınırları içinde ulusal park. 1973`te, Birinci Dünya Savaşı`ndaki Çanakkale Savaşları alanının 32 000 hektarlık bölümü üstün- dedüzenlenmişolan Gelibolu Yarımadası Ulusal Parkı, Çanakkale boğazı savunmasının tabyaları,, Conkbayırı,Seddülbahir, Mustafa Kemal`in karargâhı, çarpışmaların yapıldığı çok sayıda koy (Tekke koyu, Ertuğrul koyu, İkizler koyu) ve tepeyi (Hisarlık tepesi, Alçı tepesi) içine alır. Uluslararası E24 Karayolu`yla ulaşılan, anıtlar, şehitlikler, anıtmezarlarve müzelerde içeren ulusal park, doğal güzellikleri de değerlendirilerek (piknik ve kamp alanları) halka açılmıştır.
Cleveland (yönetim bölümü) (yer)
26-01-2022
Cleveland (yönetim bölümü), İngiltere`nin kuzeydoğu kesiminde yönetim bölümü.
Kuzey Denizi kıyısında yayılan Cleveland yönetim bö
lümünün yüzölçümü 583 km2, nüfusu 553 000`dir.
Başlıca kentlerinden Cleveland`da ağır sanayi, liman
kenti Hartlepool`da demir-çelik sanayisi,] Tees; ırmağı)
kıyısındaki Billingham`da da kimya sanayisi gelişmiştir.
Cork (yönetim bölümü) (yer)
26-01-2022
Cork (yönetim bölümü), İrlanda Cumhuriyeti`nin güney kesiminde yönetim bö
lümü. Münster ilinde, Atlas okyanusu kıyısında yayılan
Cork (İrlandaca Corcaigh), yüzölçümü bakımından İrlanda`nın
en büyük yönetim bölümüdür: 7 459 km2.
Nüfusu 402 288, merkezi Cork`tur. Yükseltileri 682 m
dolayında tepeler ile birçok doğal limanın girinti yaptığı
kıyı ovası üstünde yayılan yönetim bölümünde, başlıca
gelir kaynakları hayvancılık, tarım (tahıl ve şekerpancarı),
turizm ve balıkçılıktır. Sanayi tesislerinin çoğu Cork
kentinde ve Whitegate kentinde (petrol rafinerisi) toplanmıştır.
Niğbolu Meydan Savaş (tarih)
26-01-2022
Niğbolu Meydan Savaş, Osmanlı ve Haçlı orduları arasında 1396`da Niğbolu`da
yapılan savaşa verilen ad. Osmanlıları Avrupa topraklarından
çıkarmak için düzenlenen üç Haçlı seferinin ba
şarısızlıkla sonuçlanması üstüne başlatılan dördüncü
Haçlı seferinde, Macaristan kralı Sigismond komutasındaki
Macar, Fransız, İngiliz, İskoç, İspanyol, Alman,
İtalyan ve Rodos askerlerinden oluşan 100 000 kişilik
Haçlı ordusu ile Yıldırım Bayezit komutasındaki yakla
şık 60 000 kişilik Osmanlı ordusu, 25 Eylül 1396`da Tuna
ırmağı kıyısında, Niğbolu kalesi yakınlarında karşı
karşıya geldi. Savaş başlar başlamaz Osmanlı ordusunun
Fransız kuwetlerini kuşatarak Macarlara ağır kayıplar
verdirmesi üstüne, paniğe kapılan Haçlı ordusu
bozguna uğradı ve çember içine alınarak önemli bir
bölümü yok edildi. Macar kralı ve Alman soyluları kayıklarla
Tuna yoluyla kaçarken, aralarında Bourgogne
veliahtı Korkusuz Jean da bulunan birçok soylu tutsak
alındı. Tutsaklarsonradan, önemli miktarda kurtulmalık
alınarak serbest bırakıldı.
