Aksaray (kent) (sehir)
04-07-2020
Aksaray (kent), Aksaray ilinin merkezi. İç Anadolu Bölgesi nde,Melendiz dağlarından inerekTuzgölünün güneyindeki bataklık
alanda sona eren Melendiz çayının (bu çayın başlangıç
kesimine Ihlar ı deresi adı verilir) ovaya çıktığı yerde
kurulmuş olan Aksaray kentinin nüfusu 90 698`dir.
Tarih. Aksaray kentinin kurulduğu yerde Eskiçağ`da bulunan
Carsauraadlı kentin İ.Ö. III. binyılda kurulan Hitit
merkezi Karsaura`yla aynı kent olduğu sanılmaktadır.
Kapadokya krallarından Arkhaleos tarafından yeniden
kurulan, kurucusunun adından ötürü Arkhelaisdenilen
bu kent, Anadolu Selçukluları tarafından fethinden sonra,
İzzettin II Kılıçarslan`ın yaptırdığı yapıtlarla adeta yeniden
kuruldu; ortasında yapılan görkemli saraydan
ötürü `Aksaray` adı verildi. Anadolu Selçukluları döneminde
iki önemli kültür merkezi olan Konya ve Kayseri
kentlerini birbirine bağlayan ana yol üstünde gelişen
Aksaray, Anadolu Selçukluları devletinin dağılmaya
başlamasıyla, Karaman oğullarının egemenliği altına girdi.
Osmanlılar ile Karamanoğulları arasındaki siyasal savaşımdan
etkilenip, Yıldırım Bayezit döneminde Osmanlı
topraklarına katıldı (1397). Ankara Savaşı`ndan
(1402) sonra, yeniden Karamanoğullarına geçip,
1468`de Fatih Sultan Mehmet, Karamanoğulları Beyliği
`ne son verince, kesinolarakOsmanlı topraklarına katıldı.
Bu arada kentte yaşayanların bir bölümü İstanbul`a
yerleştirilip, İstanbul`da bu göçmenlerin yerleştirildiği
semte de Aksaray adı verildi.
00 olan Aksaray`ın XIX. yy. sonunda semt sayısı 41 `e,
nüfusu 9 500`e yükseldi. Halıcılık ve dokumacılık
önemli ölçüde gelişti.
Osmanlı yönetimi örgütü içinde önceleri Karaman
eyaletine bağlı bir sancak merkezi olan Aksaray, XIX.
yy`ın ortalarından başlayarak, Niğde`ye bağlı bir kaza
merkezi oldu. Eski önemini yitirip, nüfusu 3 000 - 3
500`e kadar düştüyse de, XIX. yy`ın sonunda yeniden
4 000 - 5 000`e yükseldi.
GÜNÜMÜZDE AKSARAY
Cumhuriyet döneminin başlarında il merkezi olan Aksaray,
kısa süre sonra yeniden bir ilçe merkezi yapılarak
(1922) Niğde iline bağlandı. 1927 sayımında 7 339 olan
nüfusu, 1950`ye kadar 10 000`i aşamadı. 1950`de 10 000`i (10 966), 1970`te 30 000`i (30 138), 1985`te 80
000`i aşıp (81 056), bu hızlı gelişmenin sonucunda,
1989`da çıkarılan 3 578 sayılı yasayla kurulan aynı adlı
yeni ilin merkezi oldu. 1990 nüfus sayımında nüfusu 90
000`i de aştı.
Aksaray kenti, Kayseri`yi Nevşehir üstünden Konya`ya
bağlayan karayolu ile Adana-Ankara yolunun
kavşak noktasında önemli bir pazar yeridir. Ihlara vadisini
görmeye gelen turistler için bir konaklama yeri rolü
oynamaya da başlamıştır. Halı dokumacılığının yanı sıra
tarıma dayalı sanayi kuruluşlarının kurulmasıyla hızla
gelişmektedir.
Aksaray (il) (sehir)
04-07-2020
Aksaray (il), İç Anadolu Bölgesi`nde il. Yüzölçümü 7 626 km2, nüfusu
1990 sayımında 326 399, merkezi Aksaray kenti
olan Aksaray ilinin, 7 ilçesi vardır: Merkez, Ağaçören,
Eskil, Gülağaç, Güzelyurt, Ortaköy, Sarıyahşi.
Kuzeyde Ankara ve Kırşehir, doğuda Nevşehir ve
Niğde, güneyde ve batıda Konya illeriyle sınırlı olan Aksaray
ilinin doğusu ve güneydoğusu dağlarla, güneybatısı
yaylalarla, orta kesimleri ovalarla kaplıdır.|Doğu|kesiminde,
güneybatı-kuzeydoğu doğrultulu dağlar, Tuz
gölünün doğu kıyısına paralel uzanırlar. Doğudaki dağlık
kesimin en yüksek noktası, Ekecik dağıdır (2 137 m).
Güneydoğu kesimdeyse, yanardağ kökenli dağlar jyer
alır. Bunlardan İç Anadolu Bölgesi`nin Erciyes`ten sonra
en yüksek doruğu olan Büyük Haşan dağı, Aksaray-
Niğde il sınırı üstünde 3 268 m`ye yükselir. İlin orta kesimlerini
kaplayan ve Aksaray ovası adı verilen ova, T uz
gölüne doğru alçalır. Güneybatı kesimde, `Obruk yaylası`
adı verilen, bir kesimi Konya ili sınırları içinde de
uzanan kalker yapılıyayla yer/alır ve kuzeydoğusundaki
Tuz gölü çukur alanını, güneybatısındaki Konya ovası
çukur alanından ayırır.
Aksaray ili, ülkemizin en az yağış alan köşelerinden
biridir. Özellikle Tuz gölüne yakın kesimler daha az yağış
alır. Aksaray kentinde yıllık yağış tutarı, ortalama olarak
339 mm, en sıcak ay ortalaması 22,9 °C, en soğuk
ay ortalaması - 0,3 °C`tır. Günümüze kadar kaydedilmiş
en yüksek sıcaklık 37,8 °C (31.7.1971), en düşük sıcaklıklar
-26,4 °C`tır (18.1.1972).
İklimin bir yansıtıcısı olan doğal bitki örtüsü, yağış azlığının
sonucu olarakjotsu bozkır bitkilerinden oluşur.
İnsan eliyle ekilmiş akasyalar ve su boylarındaki söğütler
ile kavaklıklar dışında, çıplak görünüş bütün ile egemendir.
Aksaray ilindeki önemli akarsular Tuz gölünde sona
ererler. Bunların en uzunu `Beyazsu`, `Ulusu` gibi adlarla
da anılan Melendiz suyudur. İlin kuzeydoğu kesiminin
bazı küçük dereleriyse Kızılırmak`a ulaşırjİldeki
en önemli göl, Türkiye`nin ikinci büyük gölü olan Tuz
gölüdür. Yalnız bu gölün bir kesimi Ankara, bir kesimi
de Konya ili sınırları içine taşar. Güneybatı kesimdeki
Obruk yaylası üstünde bazı küçük obruk gölleri yer alır.
Yapay göllerden Hirfanlı baraj gölünün bir kesimi de
Aksaray sınırları içindedir. İldeki birbaşka yapaygölde,
Melendiz suyu üstündedir (Mamasın barajı gölü).
EKONOMİ
Aksaray ilinin ekonomisinde, genel olarak, tarım ve
hayvancılık birinci sırada gelir. Ekim alanları içinde en
geniş yer tahıl tarlalarına ayrılmıştır. Tahıl türleri arasında
da buğday en çok ekilen türdür. Onu arpa izler. Yörede
tarımın gelişmesinde Koçaş Tarım İşletmesi`nin
olumlu etkileri olmuştur. Sanayi bitkilerinden en çok
pancar, yumrulu bitkilerden en çok patates üretilir.
Meyvecilik önemli ölçüde gelişmiştir. Meyve türleri arasında en çok elma üretilir. Hayvancılıkta küçükbaş
hayvan (en çok koyun) sayısı oldukça yüksek, büyükbaş
hayvan sayısı önemsizdir. Tarıma ve hayvancılığa
bağlı sanayi kolları oldukça gelişmiştir. Tarıma dayalı
olarak un, süt ve yem sanayilerinin, hayvancılığa bağlı
olarak da halıcılığın geliştiği ilde, el halılarıyla özellikle
Taşpınar kasabası ün yapmıştır. İldeki önemli bir başka
sanayi kolu da rafine tuz sanayisidir. Ayrıca çeşitli yerlerde
tuğla ve kiremit fabrikaları kurulmuştur.
ULAŞIM
Aksaray ili Adana-Ankara-İstanbul yolu ile Konya-Kayseri
yolunun keşişme noktasında önemli biryoİ kavşağıdır.
Mahmut Bin Muhammet Aksarayi (kisi)
04-07-2020
Mahmut Bin Muhammet Aksarayi, Selçuklu tarihçisi (XIV. yy.). Selçuklulara ve Moğollara
hizmet etti. İbni Bibi tarihini tamamladı ve kitabına Müsamerat
ül-Ahyar (Hayırlıların Gece Sohbeti, 1323)
adını verdi. Farsça yazılmış bu kitap, Selçukluların son
dönemi ile Anadolu beylikleri döneminin başlangıcı üstüne
çok değerli bir kaynaktır.
